تفاوت میان نسخه‌های «تخم ( بیض )»
از دانشنامه علوم اسلامی
جز (۱ نسخه واردشده) |
|
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۸:۱۹
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تخم: تخم هر جانور ماده/ بذر) - بذر (/ بیضه) -بیضه (.
مقصود از معنای نخست، تخم هر جانور ماده است که تولید مثل از آن
________________________________________
398
امکانپذیر است. از آن در بابهایی نظیر طهارت، حج، تجارت، رهن، اطعمه و اشربه سخن گفته شده است.
طهارت و نجاست: تخم جانوران، چه حلال گوشت و چه حرام گوشت پاک است. همچنین تخم درون شکم مردار در صورتی که لایه سخت، روی آن را پوشانده باشد. برخی حکم یادشده را مخصوص مردار حلال گوشت دانسته و در تخم مردار حرام گوشت حکم به نجاست آن کردهاند. 1 بنابر قول به نجاست حیوان نجاستخوار، تخم آن نیز نجس است. 2
حلّیت و حرمت: خوردن تخم حیوان حلال گوشت، حلال و تخم حیوان حرام گوشت، حرام است. در موارد اشتباه، اگر دو طرف آن مانند تخم مرغ یکسان نباشد، حلال وگرنه حرام است3 و در تخم ماهی، اگر زبر و سفت باشد حلال و اگر نرم و سست باشد حرام است. 4
تخم جانوران حرم: تلف کردن تخم جانوران وحشی خشکی در حرم مکّه) ر حرم (- بدون فرق بین مباشرت، راهنمایی یا کمک در اتلاف - و نیز خوردن آن برای همه اعم از مُحرم و مُحِلّ) غیر محرم (، حرام5 و در خصوص موارد زیر موجب ثبوت کفّاره نیز میشود:
1. تخم شترمرغ: اگر مُحرم تخم شترمرغی را که تبدیل به جوجه شده و دارای حرکت است بشکند و بر اثر آن جوجه بمیرد، باید برای هر تخم، یک شتر جوان کفّاره بدهد ولی اگر جوجه به حرکت در نیامده باشد، بنابر قول مشهور باید به تعداد هر تخم، شتر مادهای را که بتواند آبستن شود با یک یا چند شتر نر در یک محل رها کند تا با شترهای ماده جفتگیری کنند و نتیجه جفتگیری را قربانی قرار دهد. با عجز از آن، برای هر تخم، یک گوسفند کفّاره دهد و اگر نتوانست، ده مسکین را اطعام کند و اگر توانایی آن را نیز نداشت، سه روز روزه بگیرد. 6
2. تخم پرنده سنگ خوار و کبک: کفّاره شکستن تخم پرنده یادشده که تبدیل به جوجه و دارای حرکت شده است در صورتی که منجرّ به مرگ آن شود بنابر قولی بچه گوسفند) برّه (و یا گوسفند مادهای است که قابلیت آبستن شدن دارد. اگر
________________________________________
399
جوجه در تخم به حرکت در نیامده است، باید به تعداد تخمها، گوسفند ماده را با یک یا چند گوسفند نر در یک محل جمع کند تا جفتگیری شود و نتیجه آن را قربانی) هَدی (قرار دهد و در صورت عجز از این کار، حکم تخم شترمرغ در این مورد نیز جاری میشود. 7
3. تخم کبوتر: اگر محرم تخم کبوتر را که جوجه داخل آن زنده است، بشکند و به سبب آن جوجه بمیرد، کفّاره آن یک حَمَل است. 8 مراد از حمَل برّه نری است که از شیر گرفته شده و میچرد و به نظر برخی برّه چهار ماهه است. 9 گروهی غیر محرم را نیز مشمول این حکم دانستهاند. در مقابل، برخی، آن را به مُحرم اختصاص داده و برای مُحِلّ نصف درهم به عنوان کفّاره واجب دانستهاند. کفّاره شکستن تخم قبل از به حرکت درآمدن آن، در حرم بر مُحرم یک و یک چهارم درهم، و بر مُحِلّ یک چهارم درهم است و در غیر حرم بر مُحرم یک درهم است. اقوال دیگری نیز در مسئله وجود دارد. 10
تجارت: بنابر قول مشهور در خرید و فروش کالاهای شمارشی مانند تخم جانوران و گردو، ربای معاوضی) ر ربا (جاری نمیشود. بنابر این، فروش ده عدد تخم مرغ در مقابل دوازده عدد از آن جایز است. 11 در بیع سلم) ر بیع سلف (در صحّت فروش کالاهای شمارشی به صورت شمارشی، اختلاف است. 12
رهن: اگر تخم جانوری رهن قرار داده شود، تبدیل آن به جوجه، رهن را باطل نمیکند و مالک جوجه همان مالک تخم است. 13
1. منتهی المطلب 209 - 207 /3؛ جواهر الکلام 2 324 - 322 /5. منتهی المطلب 3 209 /3. جواهر الکلام 254 /25. 13 298 /24. 12 360 - 358 /23. 11 238 - 236. 10 233. 9 238 - 236. 8 224 - 218. 7 218 - 211 /20. 6 293 - 286 /18. 5 264 - 262.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 397