دفاع ( فقه )

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ دفاع ( فقه )

◄ دفاع از آبرو

◄ دفاع از استیلای دشمن

◄ دفاع از بلاد مسلمین

◄ دفاع از بیضه اسلام

◄ دفاع از حق

◄ دفاع از خانواده

◄ دفاع از دول اسلامی

◄ دفاع از ذمی

◄ دفاع از مال ( فقه )

◄ دفاع از متعلقین

◄ دفاع از مهادنین

◄ دفاع از نفس ( فقه )

◄ دفاع اقتصادی در مقابل بیگانه

◄ دفاع با امام عادل

◄ دفاع با امکان تخلص

◄ دفاع با توسل به غیر

◄ دفاع با نایب امام ( ع )

◄ دفاع بدون اذن امام ( ع )

◄ دفاع بدون اذن منصوب امام ( ع )

◄ دفاع در حج مصدود

◄ دفاع در حرم مکه

◄ دفاع در ماه حرام

◄ دفاع زن

◄ دفاع مرزبان

◄ دفاع مقابل باغی

◄ دفاع کودک

◄ دفع حیوان

◄ دفع سارق

◄ دفع شبهات ( فقه )

◄ دفع محارب

◄ دفع مهاجم

توضیح مفهومی

دفاع

دفاع: دفع کردن مهاجم.

از احکام آن در باب جهاد و حدود سخن گفته‏اند.

دفاع به لحاظ موضوع آن، ابعاد و مصادیق گوناگونی دارد، از جمله:

1. دفاع از سرزمین اسلام: دفاع از اسلام و سرزمینهای اسلامی در برابر دشمنی که موجودیت اسلام را تهدید می‏کند و یا قصد استیلا بر بلاد اسلام و ناموس و اموال مسلمانان دارد، بر هر مکلّف واجب است و شرط آن حضور امام علیه السّلام یا نایب وی نیست. 1

در صدق عنوان جهادِ مصطلح در شرع بر دفاع از سرزمینهای اسلام بدون حضور امام یا نایب وی، اختلاف است. بنابر قول به صدق، احکام جهاد - از قبیل حرمت فرار، تقسیم غنایم و احکام شهید) ر شهید (- بر آن جاری می‏شود. برخی، تنها احکام شهید را جاری دانسته‏اند2) ر جهاد (.

2. دفاع از نفس: دفاع از خود در برابر کسی که قصد جان آدمی را دارد، جایز،

بلکه در صورت انحصار حفظ جان به دفاع، واجب است. 3 همچنین دفاع از جان مؤمن در برابر تهاجم، با داشتن توان و ایمن بودن بر جان خود واجب است. 4 برخی در وجوب آن اشکال کرده‏اند. 5

3. دفاع از مال: دفاع از مال در برابر مهاجم، جایز، 6 بلکه - بنابر دیدگاه بعضی - در صورت غلبه ظنّ به سلامت، واجب است. 7 البته در فرض علم به کشته شدن - بنابر تصریح برخی - حرام است. 8

4. دفاع از ناموس: دفاع از عِرض) آبرو و ناموس (در صورت علم یا ظنّ به سلامت جان، واجب است. آیا در فرض بیم بر جان نیز دفاع واجب است یا نه؟ محلّ بحث است؛ چنان که جواز یا حرمت دفاع از ناموس با علم به کشته شدن، اختلافی است9) ر آبرو (.

دیگر احکام: بر مُحرمی که دشمن او را از برگزاری حج منع کرده، دفع وی واجب نیست، مگر آنکه بازدارنده آغازگر جنگ، و محرم ناگزیر از دفاع باشد. برخی درفرض عدم اضطرار نیز درصورت علم یا ظنّ به پیروزی و عدم خطر، دفاع را واجب دانسته‏اند. 10

کسی که از جان یا مال و یا عِرض خود دفاع می‏کند، ضامن صدمات جانی و بدنی و خسارات مالی وارد بر مهاجم نیست، مگر آنکه حدود و شرایط دفاع را رعایت نکرده باشد.

دفاع کننده باید در مقام دفاع، راهها و روشهای آسان به دشوار را برگزیند؛ بنابر این، جایی که خطر مهاجم با داد و فریاد دفع می‏شود، باید به همان اندازه بسنده کند و یا چنانچه دشمن با مجروح کردن دفع می‏شود نباید او را بکشد، یا مهاجمی که با ضربه نخست فرار کرده نباید ضربه دوم را بر او وارد کند وگرنه نسبت به صدمات ناشی از آن ضامن است. 11

دفاع در برابر حیوان مهاجم جایز است و چنانچه بر اثر آن، حیوان معیوب گردد، در صورت انحصار دفع آن به دفاع، چیزی بر عهده مدافع نخواهد بود. 12

اگر عاقلی در مقام دفاع از خود دیوانه مهاجمی را بکشد، در صورت انحصار دفع شرّ وی به قتل، ضمانی بر عهده مدافع

نیست و بنابر مشهور، خون دیوانه هدر است. برخی قائل به پرداخت دیه وی از بیت المال شده‏اند. 13

1. جواهر الکلام 14 /21؛ تحریر الوسیلة 2 485 /1. جامع الشتات 3 367 - 366 /1. جواهر الکلام 16 /21 و 7 16 /21. 6 651 - 650 /41. 5 16 /21. 4 652 /41. شرائع الاسلام 8 233 - 232 /1. جواهر الکلام 653 - 652. 9 652 /41 و 186 - 184 /42. 13 664. 12 656 - 651 /41. 11 141 - 139 /20. 10 655؛ مبانی تکملة المنهاج 80 - 79 /2.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 636

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «دفاع ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

جهاد دفاعی، مدافعه

اعم

جهاد ( اعم )

اخص

دفاع از بلاد مسلمین، دفاع اقتصادی در مقابل بیگانه، دفاع با امکان تخلص، دفاع با توسل به غیر، دفاع در حج مصدود

به لحاظ اذن:

دفاع بدون اذن امام ( ع )، دفاع بدون اذن منصوب امام ( ع )

به لحاظ دفاع کننده:

دفاع زن، دفاع کودک، دفاع مرزبان

به لحاظ دفع شونده:

دفاع مقابل باغی، دفع حیوان، دفع سارق، دفع محارب، دفع مهاجم

به لحاظ زمان و مکان:

دفاع در حرم مکه، دفاع در ماه حرام

به لحاظ قرارداد صلح:

دفاع از ذمی، دفاع از مهادنین

به لحاظ مدافع عنه:

دفاع از آبرو، دفاع از استیلای دشمن، دفاع از بیضه اسلام، دفاع از حق، دفاع از خانواده، دفاع از دول اسلامی، دفاع از مال ( فقه )، دفاع از متعلقین، دفاع از نفس ( فقه )، دفع شبهات ( فقه )

به لحاظ هم راه امام:

دفاع با امام عادل، دفاع با نایب امام ( ع )

وابسته

اذن دفاع، استسلام ( فقه )، امنیت ( فقه )، تجارت با کفار، تعدی در دفاع، شرایط دفاع ( فقه )، ضمان دافع، غنیمت جهاد دفاعی، قرارداد خلاف مصلحت با دول بیگانه، مجازات رؤسای تحت نفوذ بیگانه، مراتب دفاع، نیت دفاع

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه دفاع ( فقه ) به زیرصفحه دفاع ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید. == منابع ==index.php?catid=50index.aspx?siteid=1&fkeyid=&siteid=1&pageid=142&p=1&g=72&showitem=729

• الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 2 : صفحه 379
• النضید فی شرح روضة الشهید جلد 8 : صفحه (11-12)
• تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 485
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 21 : صفحه 5، 16
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 636
• فرهنگ معارف اسلامی جلد 2 : صفحه 394
• فقه الامام جعفرالصادق جلد 2 : صفحه 263
• مهذب الاحکام جلد 15 : صفحه 102