تفاوت میان نسخه‌های «بَداء»
از دانشنامه علوم اسلامی
جز (۱ نسخه واردشده) |
|
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۲۲:۴۶
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
بَداء : ظهور پس از خفا، یا ایجاد رأی جدید
بداء (به فتح باء) به دو معنای نزدیک به هم اطلاق می‌شود:
1. ظهور پس از خفا: «... وَبَدَا لَهُم مِّنَ اللَّهِ مَا لَمْ یَکُونُوا یَحْتَسِبُونَ» (زمر// 47) .
2. ایجاد رأی جدید: صاحب ~قاموس~ می‌گوید: «و بدا له فی الأمر بدواً و بداءاً و بدائة، أی: نشأ له فیه رأی».
بدا در معنای لغوی آن در مورد انسانها جایز است نه خداوند؛ یعنی هم ممکن است چیزی که بر کسی مخفی بوده برای او آشکار گردد، و هم ممکن است کسی نظر و دیدگاهی در باره چیزی داشته باشد سپس آن دیدگاه تغییر یافته رأی دیگری اختیار کند. ولی خداوند از بدا به هر دو معنای فوق منزه است. بلی در کتاب قرآن و احادیث فراوانی که از ائمه اطهار (ع) روایت شده « بدا» به معنای دیگری برای خداوند اثبات شده است. و دانشمندان شیعه به تبعیت از امامان معصوم خویش این لفظ را در باره خدا به کار می‌برند.
گویی اعتقاد به «بدا» از مختصات مذهب شیعه است، و کمتر کتاب کلامی و تفسیری شیعه یافت می‌شود که در آن اشاره به مسأله «بدا» نشده و مقصود از آن را بیان نکرده باشند. پافشاری اندیشمندان شیعی بر این مسأله به حدی بوده که تاکنون کتاب‌های زیادی در خصوص آن نگاشته‌اند؛ در عین حال بسیاری از متکلمان اهل سنت اعتقاد به بدا را به عنوان یکی از نقاط ضعف شیعه ذکر کرده و از این راه آنها را مورد هجوم قرار می‌دهند.
با دقت در شبهات آنها می‌توان دریافت که آنان «بدا» را به همان معنای لغوی آن به کار برده‌اند، در حالی که اگر به دیده انصاف و بدون تعصب به این مسأله نگاه شود روشن می‌شود که «بدا» با تفسیری که ائمه اطهار (ع) و دانشمندان شیعه در باره آن به دست داده‌اند، اندیشمندان اهل سنت هم آن را قبول دارند و گویی اختلاف در مورد «بدا» لفظی است نه معنوی.
مراد شیعه از بدا در حق خداوند، تغییر امر غیر حتمی در تکوینیات به دست حق تعالی بعد از خفای آن بر بندگان است. در حقیقت، بدا در تکوینیات مانند نسخ در شرعیات می‌باشد. بدا- با این معنا- مبتنی بر سه امر است:
1. همه چیز در جهان، به مشیت پروردگار بستگی دارد.
2. میان علم خالق و مخلوق تفاوت است و خفا تنها در علم مخلوق راه دارد و برای خداوند هیچ گونه خفایی نیست.
3. خداوند در هیچ امری مجبور نیست، بلکه در هر شرایطی بر اساس مصلحت، قضا و قدر را تغییر می‌دهد.
متکلمان شیعه تاکید می‌کنند بدا نسبت به خداوند متعال به معنای مخفی بودن امری بر پروردگار و سپس ظاهر شدن آن برای او نیست. آنها می‌گویند: هر گاه خداوند حکمی را صادر کند و یا ایجاد چیزی را اراده فرماید، از همان اول می‌داند که آن چه پدید آمده، همیشگی است، یا اینکه پس از مدت زمان معینی تغییر خواهد کرد یا از بین می‌رود؛ پس بدا، آشکار شدن حقیقت برای پروردگار نیست، چون برای او همه حقایق از همان اول ظاهر می‌باشد، بلکه بدا در حقیقت، آشکار شدن امری است برای غیر خدا (بندگان) که به اراده خداوند و کیفیت آن و نوع حکم صادر شده از سوی او آگاهی نداشته‌اند.
منابع
- فتح المنان فی نسخ القرآن : صفحه 50
- التمهید فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (369-432)
- تفسیر نمونه جلد 10 : صفحه 245
- البیان فی تفسیر القرآن : صفحه 386
- مباحث فی علوم القرآن : صفحه 271
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 2 : صفحه 619
- شناخت قرآن : صفحه 284
- درآمدی برعلوم قرآن : صفحه 207
- علوم القرآن : صفحه 200
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «بَداء» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اخص
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه بَداء به زیرصفحه بَداء/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- البیان فی تفسیر القرآن : صفحه 386
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 269، 279
- التمهید فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (369-432)، (376-417)
- تفسیر نمونه جلد 10 : صفحه 245
- درآمدی برعلوم قرآن : صفحه 207
- شناخت قرآن : صفحه 284
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 2 : صفحه 619
- علوم القرآن : صفحه 200
- علوم القرآن : صفحه (200-202)
- فتح المنان فی نسخ القرآن : صفحه 50
- مباحث فی علوم القرآن : صفحه 271
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه 276
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (196-198)