نسخ ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
نسخ ( علوم قرآنی ) : تغییر حکم یا مفهوم آیه‌ای به آیه دیگر، یا رفع تشریع سابق به تشریع لاحق
«نسخ» در لغت به معانی «ازاله و اعدام» (زدودن و از بین بردن) ، و در اصطلاح به دو معنا آمده است:
1. نسخ به اصطلاح متقدمان (تعریف سلفی نسخ) ؛ 2. نسخ به اصطلاح متأخران (تعریف خلفی نسخ) .
نسخ در اصطلاح متقدمان، متناسب با معنای ازاله است؛ یعنی حکم و مفهوم آیه‌ای با آیه دیگر دگرگون و متحول شود؛ به چند صورت:
1. سر آمدن زمان عمل (همان نسخ به معنای معروف نزد اصولیان) ؛ 2. برگرداندن کلام از معنای متبادر به معنای غیر متبادر؛ 3. تبیین این که قید، قید اتفاقی است، نه احترازی به منظور تخصیص و…. بنابراین، نسخ به این معنا شامل تقیید، تخصیص، تفسیر، تفصیل، رفع کلی و جزئی می‌شود.
اما نسخ نزد متأخران، معنایی محدودتر دارد؛ یعنی رفع تشریع سابق- که به حسب ظاهر اقتضای دوام داشت- به تشریع لاحق؛ در صورتی که جمع میان دو تشریع، ذاتاً ممکن نباشد و یا به دلیل خاصی مثل اجماع و نص صریح، قابل جمع نباشند.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 68
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 66
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 29
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 120
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 267
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «نسخ ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اخص
- نسخ قرآن ( علوم قرآنی )، نسخ قیاس به قیاس، نسخ قیاس به نص، نسخ نص به قیاس، نسخ وجوب پنجاه نماز درمعراج
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه نسخ ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه نسخ ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 66، 68
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 29، (33-35)، 35، (36-37)
- البرهان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 48
- البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه (277-292)، 297، 381
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 267، 362
- التمهید فی علوم القرآن جلد 8 : صفحه 33
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 120
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 280
- شناخت قرآن : صفحه 275
- شناختی از قرآن : صفحه 62
- علوم القرآن : صفحه (191-194)، 193
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 11 : صفحه (244-252)، 250
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه 278
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (189-228)، 192، (204-207)