سوره ناس

توضیح مفهومی

سوره ناس : یکصد و چهاردهمین سوره قرآن

چون واژه «ناس» پنج بار در این سوره به کار رفته و از دیگر کلمات این سوره بیشتر تکرار شده، به عنوان اسم این سوره برگزیده شده است. خداوند در این سوره به پیامبر (ص) دستور می‏دهد از شر وسوسه‌گران از جنّ و انس (وسواس خناس) به پروردگار، فرمانروا و معبود مردم پناه ببرد. گفته شده از روایات وارده در شان نزول آن استفاده می‏شود این سوره در مدینه نازل شده، بلکه از آن روایات برمی‏آید که این سوره و سوره فلق هر دو با هم نازل شده‏اند؛ برخی نیز بر این باورند که این سوره مدنی است.

این سوره و سوره فلق را «مشقشقتان» و بنا به قولی «مقشقشتان» هم گفته‌اند؛ همچنان که به این دو سوره و سوره اخلاص «معوّذه» هم گفته‌اند.

«قشقش الدواء الجرب» یعنی: دارو، گری (بیماری حاد پوستی) را درمان کرد و بهبودی داد. و این سوره چون از مرض شرک پیش می‌گیرد و آن را درمان می‌کند، و وجود شخص را از آثار این بیماری می‌پیراید و پاک می‌سازد چنین نامیده شده. قرطبی و زمخشری در تفاسیرشان، این نام را آورده‌اند. قرطبی و طیبی گویند: چون از نفاق شفا می‌دهند و رهایی می‌بخشند، چنین نام گرفته‌اند. بنابر نقل ابن عاشور، مقشقشه نامی است مشترک میان چهار سوره: توبه، کافرون، فلق و ناس.

«مشقشقه» برگرفته است از «شقشق شقشقه الجمل»: شتر بانگ برآورد. و «الشقشقه» پاره گوشتی است که شتر به هنگام بانگ کردن از گوشه دهان بیرون کند، و... درنگ این پاره گوشت، بیرون از دهان شتر، در مدتی اندک است. شقشقه چیزی است شبیه بادکنک که، هنگامی که شتر عشق و شور، یا خشم و خروش می‌گیرد، در اوج غلیان، از دهانش بیرون می‌زند و ساعتی بعد فرو می‌نشیند. فلانٌ شقشقة قومه: فلانی زبان آور قوم خویش است. و «خطیب مشقشق» سخنور زبان آور را گویند. و وقتی گویند: «فلان ذو شقشقه»، یعنی سخنوری تواناست.

خداوند در این سوره به پیامبر (ص) فرمان داده است از شر وسوسه‌گران از جنّ و انس به پروردگار، فرمانروا و معبود مردم پناه ببرد. و پیامبر (ص) وقتی که در بیماری عثمان بن مظعون از او دیدار کرد، بدو فرمود: «به این سوره (اخلاص) و دو سوره بعدش (فلق و ناس) چنگ درزن و پناه بر!».

ویژگی‌های سوره ناس:

1. شش آیه به عدد کوفی و بصری و مدنی، هفت آیه به عدد مکی و شامی، 20 یا 21 کلمه و 78 یا 79 حرف دارد.

2. در ترتیب نزول، بیست و یکمین و در مصحف شریف یکصد و چهاردهمین سوره است.

3. پس از سوره فلق و پیش از سوره اخلاص در مکه و پیش از هجرت نازل شد؛ اما برخی مفسران، این سوره را مدنی دانسته‌اند.

4. از نظر کمیت از سوره‌های مفصّل و از نوع قصار آن است.

5. از سوره‌های جمعی‌النزول است.

6. یکی از پنج سوره‌ای است که با فعل امر «قُل» آغاز شده و به «سُوَر قُل» معروفند.

7. گفته‌اند نسخی در این سوره نیست.

منابع

1. جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 186
2. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 20 : صفحه 395
3. بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 557
4. تفسیر نمونه جلد 27 : صفحه 467
5. تاریخ قرآن : صفحه 591
6. شناخت سوره های قرآن : صفحه 635
7. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193
8. الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 197
9. الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل جلد 4 : صفحه 824
10. الجامع لاحکام القرآن جلد 20 : صفحه 251
11. الجامع لاحکام القرآن جلد 20 : صفحه 225

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «سوره ناس» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

سوره 114، سوره صد و چهاردهم قرآن، سوره مقشقشه ( سوره ناس )، مُختتِم قرآن

اعم

چهار قل، سوره های قرآن، سُوَر قُلْ، سُوَر مُشَقشقتان، سُوَر مُعَوِّذتان

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سوره ناس به زیرصفحه سوره ناس/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• آشنایی با سوره ها : صفحه 54
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 197
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 298
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193
• البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 249
• التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 135، 144، 163، 315
• الجامع لاحکام القرآن جلد 20 : صفحه 225، 251
• الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل جلد 4 : صفحه 824
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 20 : صفحه 395
• بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 557
• تاریخ جمع قرآن : صفحه 209، 292، 297
• تاریخ قرآن : صفحه 591
• تفسیر نمونه جلد 27 : صفحه 467
• جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 186
• جواهر القرآن : صفحه 210
• شناخت سوره های قرآن : صفحه 635
• لباب النقول فی اسباب النزول : صفحه 220
• پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 150