تفاوت میان نسخه‌های «تفسیر مأثور»
از دانشنامه علوم اسلامی
جز (۱ نسخه واردشده) |
|
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۲۲:۳۶
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تفسیر مأثور : تفسیر مبتنی بر روایات و آرای تفسیری عصر رسالت
این اصطلاح در علوم قرآنی، اعم از مراجعه به معصوم است و آثار منقول از صحابه، تابعین و تابعانِ تابعین را شامل می‌گردد، و اگر گفته می‌شود فلان تفسیر، اثری و ماثور است، یعنی به نقل گفته‌های مفسران عصر رسالت بسنده کرده به دیدگاه‌های آنان ملتزم است. برخی همچون ذهبی در ~التفسیر و المفسرون~ تفسیر آیات به کمک آیات را نیز تفسیر مأثور دانسته‌اند. آیه شریفه: «وَأَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ»؛ «و این قرآن را به سوی تو فرود آوردیم تا برای مردم آنچه را به سوی ایشان نازل شده است توضیح دهی» (نحل// 44) بر حجیت کلام پیامبر (ص) دلالت دارد؛ زیرا وظیفه پیامبر (ص) را بیان مطالب و تفسیر و توضیح معانی وحی می‌داند. حجیت قول اهل‌بیت (ع) هم به کمک حدیث متواتر ثقلین و حدیث '|أنا مدینة العلم و علی بابها|' وآیه تطهیر (اثبات کننده طهارت اهل بیت) و امثال آن استفاده می‌شود.
اما در باره حجیت منقولات از صحابه، این نقل‌ها بر دو قسمند: مرفوع و موقوف. مأثورات مرفوعی که به پیامبر (ص) اسناد داده شده است و سلسله روات آن به پیامبر می‌رسد، در حکم روایت پیامبر (ص) و تفسیر حضرت شمرده می‌شوند؛ اما اگر خبر موقوف باشد و تنها نقل از صحابه باشد، حجیت آن مورد اختلاف است.
از ابوحنیفه نقل شده که گفته است: آنچه از پیامبر (ص) نقل شده است، بر روی چشم، و آنچه از صحابه نقل شده است، ما مخیّریم که بگیریم یا نگیریم، و آنچه از تابعین آمده است، آنها کسی هستند و ما برای خودمان کسی.
حاکم نیشابوری در کتاب ~المستدرک~ سخنی در باره صحابه دارد که بعدها این کلام مستندی برای بحث یا احیاناً حجیت قول صحابه شده است وی می‌گوید: 'لیعلم طالب هذا العلم أنّ تفسیر الصحابی الذی شهد الوحی و التنزیل عند الشیخین حدیثٌ مستند' اما او در جای دیگر این قید را اضافه می‌کند که منقولات از صحابه تنها در اسباب نزول به منزله حدیث مرفوع است.
مفسران شیعه از اقوال صحابه و تابعین در تفسیر بهره می‌بردند؛ اما آنها را به‌طور مستقل حجت نمی‌دانستند.
پس از قرآن‌کریم دومین منبع مهم و یکی از گسترده‌ترین روش‌های تفسیر 'تفسیر مأثور' است و نمونه این دسته از تفاسیر در تفاسیر شیعی، ~تفسیر قمی~ از علی بن ابراهیم قمی، تفسیر عیاشی، ~نورالثقلین~ عبدعلی حویزی و ~تفسیرالبرهان~ سید هاشم بحرانی و ~تفسیر صافی~؛ و در تفاسیر اهل سنت، ~تفسیر طبری~ و ~الدرالمنثور~ است.
نیز ر.ک:تفسیر روایی.
منابع
- دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 1 : صفحه (645-646)
- البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه 397
- آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن جلد 1 : صفحه 45
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 3 : صفحه 84
- فی علوم القرآن دراسات و محاضرات : صفحه (156-162)
- الواضح فی علوم القرآن : صفحه 236
- التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه (152-157)
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه 249
- تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه (130-131)
- تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه 105
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تفسیر مأثور» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- تفسیر قرآن با قول تابعی، تفسیر قرآن به سنت
- به لحاظ تفرق وعدم آن:
- تفسیر قرآن به قرآن
- به لحاظ تفصیل واجمال:
- تفسیر روایی، تفسیر قرآن به کلام صحابه
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تفسیر مأثور به زیرصفحه تفسیر مأثور/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن جلد 1 : صفحه 45
- البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه 397
- التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه (128-129)، (152-157)
- المستدرک علی الصحیحین جلد 2 : صفحه 258
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 3 : صفحه 84
- الواضح فی علوم القرآن : صفحه 236
- تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه 105، (130-131)
- دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 1 : صفحه (645-646)
- فی علوم القرآن دراسات و محاضرات : صفحه (156-162)
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 13 : صفحه 319
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه 249
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 7 : صفحه 39
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 9 : صفحه 282
- معرفة علوم الحدیث : صفحه (19-20)