تفاوت میان نسخه‌های «حسن نسق»
از دانشنامه علوم اسلامی
جز (۱ نسخه واردشده) |
|
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۲۲:۱۲
توضیح مفهومی
حسن نسق : رعایت بلاغت و انسجام بین جملات متوالی ِموجود در کلام
«نَسَق» یعنی نظم و ترتیب، و «حسن نسق» از انواع اسلوب بدیعی قرآن است. خداوند متعالی کلمات را پی‌درپی با انسجامی سالم و مستحسن، نه معیوب و مستهجن می‌آورد؛ به‌صورتی که اگر هر جمله جدا نقل شود، استقلال و معنای آن حفظ می‌شود و در چنین حالتی به مقتضای بلاغت، جملات با «واو» نسق به هم عطف می‌شوند؛ مانند: «وَقِیلَ یَا أَرْضُ ابْلَعِی مَاءکِ وَیَا سَمَاء أَقْلِعِی وَغِیضَ الْمَاء وَقُضِیَ الأَمْرُ وَاسْتَوَتْ عَلَی الْجُودِیِّ وَقِیلَ بُعْداً لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِینَ»؛ «و گفته شد‌‌ای زمین آب خود را فرو بر و‌ای آسمان (از باران) خودداری کن و آب فرو کاست و فرمان گزارده شده و (کشتی) بر جودی قرار گرفت و گفته شد مرگ بر قوم ستمکار» (هود// 44) .
خداوند سبحان سخن را با مهم‌ترین مطلب آغاز کرده است؛ زیرا مقصود، رهایی اهل کشتی نوح است و این مقصود جز با برطرف شدن آب از سطح زمین و فرونشستن طوفان حاصل نمی‌شود؛ لذا از زمین آغاز کرد و به آن دستور داد آب را ببلعد و چون زمین هرچه هم آب را ببلعد بدون آن که آسمان از ریزش باز ایستد، خشکی پدید نمی‌آید، به آسمان دستور داد از بارش خودداری کند و سپس فرمود: «وَقُضِیَ الأَمْرُ»؛ یعنی کسانی که هلاکتشان از قلم تقدیر گذشته است نابود شدند و کسانی که نجاتشان مقدر شده بود رهایی یافتند. و لفظ « استوا» بر عدم انحراف و اعوجاج، و جمله آخر بر این دلالت دارد که هر کس از میان رفته است سزاوار نابودی بود، و هیچ‌کس به ناحق کشته نشده است.
پیوستگی و ایجاز و زیبایی کلام الهی چنان بود که کلمات مشهور عرب را که به کعبه آویخته شده بود به پایین آورد. هر گاه کسی کلام فصیح و بلیغی می‌گفت که دیگران از آوردن مانندش ناتوان بودند، اهل مکه آن را بر لوحی می‌نوشتند و بر کعبه می‌آویختند و به آن سخن افتخار می‌کردند و میان آنان شهرت می‌یافت. چون آیه مبارکه: «یَا أَرْضُ ابْلَعِی…» نازل شد و آن را شنیدند، بزرگی شأن و شکوه بلاغت و حسن نسق قرآن بر ایشان ظاهر شد و از بیم رسوایی، شبانه گفته‌های خود را از دور کعبه برداشتند و بردند.
منابع
- در قلمرو بلاغت : صفحه 721
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 316
- دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 1 : صفحه 936
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حسن نسق به زیرصفحه حسن نسق/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.