آیه تقوا

توضیح مفهومی

آیه تقوا : آیه 102 سوره آل عمران، از آیات مورد استناد در وجوب احتیاط

آیه تقوا «اتقوا الله حق تقاته» آیه‌ای است که به منظور اثبات احتیاط شرعی به آن استناد شده است؛ به این بیان که حکم به ترخیص و انجام فعل در چیزهایی که احتمال حرمت آنها داده می‌شود (محتمل الحرمة) از مصادیق مخالفت با ' رعایت تقوا ' است که در آیه تقوا به آن امر شده است و شکی نیست که مخالفت با تقوا حرام است، پس حکم به اباحه در موارد محتمل الحرمه حرام است و چاره‌ای جز احتیاط در مشتبهات نیست.

به بیان دیگر، اخباری‌ها می‌گویند: یکی از مصادیق تقوا ـ دست کم از مصادیق تقوای کامل که در آیات قرآن مطرح است ـ این است که انسان در رویارویی با شبهات از آنها اجتناب کند. برای مثال، کسی که احتمال می‌دهد استعمال دخانیات حرام باشد و پس از جست‌و‌جو، دلیلی بر حرمت آن پیدا نمی‌کند، در صورتی که خواسته باشد تقوا - و یا تقوای کامل - را رعایت کند، باید از آن اجتناب نماید، زیرا هم چنان احتمال حرمت وجود دارد.

اصولیون که در مقابل اخباری‌ها در شبهه تحریمی حکمی قائل به برائت و عدم وجوب احتیاط هستند به این استدلال سه جواب داده‌اند:

1. عقل و برخی از آیات و روایات همانند: « الناس فی سعة ما لا یعلمون » ، « رفع عن امتی ما لا یعلمون »، « کل شیء لک حلال » و « کل شیء مطلق حتی یرد فیه نهی » دلالت می‌کنند بر این که انجام محتمل الحرمة جایز و مباح است.

2. امر به تقوا در این جا ارشادی است، چنان که امر ' اطیعواالله ' ارشادی است.

3. اختلاف اصولیون با اخباری‌ها تنها در یک مورد و آن، شبهه تحریمی حکمی است، اما درباره شبهه تحریمی موضوعی و شبهه وجوبی ـ اعم از موضوعی و حکمی ـ هر دو احتیاط را لازم نمی‌دانند، و این در حالی است که آیه ' اتقوا الله ' عام است و همه شبهات ـ وجوبی و تحریمی، موضوعی و مصداقی ـ را شامل می‌شود، ولی اخباری‌ها آن را فقط در یک مورد پذیرفته‌اند.

منابع

1. منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 5 : صفحه 323
2. فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 339
3. انوار الاصول جلد 3 : صفحه 65
4. ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 482
5. سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه (290-298)
6. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «آیه تقوا» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

سوره آل عمران : 102

اعم

آیات احتیاط

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه تقوا به زیرصفحه آیه تقوا/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• القرآن الکریم سوره 3 ، آیه 102
• المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 398
• انوار الاصول جلد 3 : صفحه 65
• ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 482
• بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 87
• تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 193
• سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه (290-298)
• فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 339
• مبانی العروة الوثقی (کتاب المضاربه, الاول) جلد 7 : صفحه 226
• مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل جلد 18 : صفحه 20
• مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 298
• منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 5 : صفحه 323، 324
• وسائل الشیعه جلد 4 : صفحه 917