نمایش مبدأ برای مختلس ( فقه )

== توضیح مفهومی ==

'''مختلس ( فقه )''' : رباینده مال مردم به صورت پنهانی

اختلاس در لغت به معنای استلاب (سلب کردن) آمده است. ابن منظور می‏نویسد: « خلست الشیی: اذا استبلته » <ref>لسان العرب : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5752/index.htm#ماده خلس ماده خلس]</ref> جمله « اختلاس کردم شی‏ء را » درهنگامی گفته می‏شود که آن شی را سلب کرده باشد.

از ظاهر کلام این منظور بر می‏آید که میان اختلاس و استلاب از حیث لغوی تفاوتی نباشد، لیکن در متون فقهی نمی‏توان قاطعانه قول به ترادف میان این دو واژه را اختیار کرد. زیرا تعاریف فقها از این دو واژه یکسان نیست برای نمونه:

1 - مختلس کسی است که بدون به کاری گری اسلحه و بدون قهر، بلکه به صورت استلاب و اختلاس، مال را به طور آشکار در راه‏ها و جاده‏ها سلب می‏نماید <ref>کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 3 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/33/33_3.htm#512 512]</ref> .

این تعریف از ابن ادریس در کتاب « سرایر » است که از ظاهر آن ترادف میان اختلاس و استلاب فهمیده می‏شود شبیه همین تعریف را شیخ طوسی در کتاب « نهایه » <ref>سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 23 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_23.htm#102 102]</ref> و ابن براج در « مهذب » <ref>سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 23 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_23.htm#171 171]</ref> آورده‏اند.

2 - بعضی از فقها مستلب را در مقابل مختلس آورده‏اند. برای نمونه:

2 - 1 - حد قطع بر مستلب جاری نمی‏شود و او کسی است که به طور آشکار مال را می‏گیرد و فرار می‏کند و بر مختلس نیز جاری نمی‏شود و او کسی است که به طور پنهان مال را می‏گیرد. <ref>مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 15 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/70/70_15.htm#20 20]</ref> این تعریف از شهید ثانی است.

2 - 2 - مستلب کسی است که مال را از پیش رو بر می‏دارد و مختلس آن کسی است که مال را از پشت سر بر می‏دارد. <ref>مجمع الفائدة و البرهان جلد 13 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/76/76_13.htm#291 291]</ref> شبیه دو تعریف فوق را صاحب ریاض در « ریاض المسائل» <ref>ریاض المسائل جلد 10 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6338/6338_10.htm#219 219]</ref> و شهید ثانی در « شرح لمعه » <ref>الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 9 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/69/69_9.htm#304 304]</ref> آورده‌اند.

حکم اختلاس و استلاب یکی است و فقها <ref>جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 41 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/105/105_41.htm#596 596]</ref> به طور اتفاق، مختلس و مستلب را محارب یا سارق ندانسته و لذا حکم قطع دست را بر آن‏هاجاری نمی‏کنند. بلکه حکم آن‏ها تعزیر است که به دست حاکم می‏باشد <ref>مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 15 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/70/70_15.htm#20 20]</ref> . دلیل این حکم عبارت است از:

1 - عدم صدق عنوان محارب و سارق بر آن‏ها؛ <ref>جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع جلد 7 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/162/162_7.htm#173 173]</ref>

2 - اصل؛ <ref>ریاض المسائل جلد 10 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6338/6338_10.htm#219 219]</ref>

3- روایات باب، از جمله:

3 - 1 - روایت صحیحه: « فی رجل اختلس ثوبا من السوق فقالوا: قد سرق هذا الرجل؛ فقال (ع) : انی لا اقطع فی الذعارة المعلنة و لکنی اقطع من یأخذ ثم یخفی؛ <ref>وسائل الشیعه جلد  18 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/381/381_ 18.htm#باب12حدیث2 باب12حدیث2]</ref> درباره مردی که لباسی را از بازار ربوده بود، گفتند: این مرد دزدی کرده است. امام (ع) فرمود: در هجوم‏های آشکار، حد قطع را جاری نمی‏کنم. لکن دست کسی را قطع می‏کنم که چیزی را بردارد و مخفی شود ».

3 - 2 - روایت موثق: « لا اقطع فی الذعارة المعلنه و هی الخلسة و لکن اعزره؛ <ref>وسائل الشیعه جلد 18 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/381/381_18.htm#حدیث1 حدیث1]</ref> در هجوم‏های آشکار که همان خلسه

است، حدّ قطع را جاری نمی‏کنم بلکه تعزیر می‏کنم. »

3 - 3 - فی خبر السکونی عن الصادق (ع) « ان امیر المؤمنین (ع) اتی برجل اختلس درة من اذن جاریه، فقال هذه الدغارة المعلنه، فضربه و حبسه ».
{{پانوشت}}
=== منابع ===
#الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 9 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/69/69_9.htm#304 304]
#جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع جلد 7 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/162/162_7.htm#173 173]
#جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع جلد 7 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/162/162_7.htm#170 170]
#سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 23 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_23.htm#433 433]
#مجمع الفائدة و البرهان جلد 13 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/76/76_13.htm#291 291]
#کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 3 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/33/33_3.htm#505 505]
#مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 15 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/70/70_15.htm#20 20]
#کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 3 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/33/33_3.htm#505  505 ]
#ریاض المسائل جلد 10 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6338/6338_10.htm#219 219]
#وسائل الشیعه جلد 18 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/381/381_18.htm#باب12حدالسرقة باب12حدالسرقة]
#وسائل الشیعه جلد 18 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/381/381_18.htm#باب12حدالسرقة باب12حدالسرقة]
== اصطلاح‌نامه ==
=== اعم ===
:[[اعم::رباینده مال]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::اختلاس ( فقه )]]، [[وابسته::محارب ( فقه )]]
== منابع ==
*[[منبع::الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 9]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/69/69_9.htm#304 304]
*[[منبع::ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/55/55_4.htm#545 545]
*[[منبع::تبصرة المتعلمین]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6304/index.htm#262 262]
*[[منبع::تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیله]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6357/index.htm#537 537]
*[[منبع::جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع جلد 7]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/162/162_7.htm#173 173]
*[[منبع::جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 41]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/105/105_41.htm#596 596]
*[[منبع::ریاض المسائل جلد 10]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6338/6338_10.htm#219 219]
*[[منبع::سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 23]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_23.htm#101 101]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_23.htm#102 102]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_23.htm#170 170]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_23.htm#171 171]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_23.htm#433 433]
*[[منبع::سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 40-1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_40-1.htm#189 189]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_40-1.htm#207 207]
*[[منبع::فقه الحدود و التعزیرات]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6332/index.htm#822 822]
*[[منبع::فقه السنة جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6381/6381_2.htm#420 420]
*[[منبع::کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/33/33_3.htm#505 505]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/33/33_3.htm#512 512]
*[[منبع::مجله فقه اهل بیت جلد 15]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6435/6435_15.htm#101 101]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6435/6435_15.htm#102 102]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6435/6435_15.htm#103 103]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6435/6435_15.htm#104 104]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6435/6435_15.htm#105 105]
*[[منبع::مجمع الفائدة و البرهان جلد 13]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/76/76_13.htm#291 291]
*[[منبع::مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 15]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/70/70_15.htm#20 20]
[[رده:مختلس ( فقه )]]
[[کد::137625| ]]