نمایش مبدأ برای تناسب آیات

{{درختواره}}
== توضیح مفهومی ==

'''تناسب آیات''' : وجود نوعی ارتباط میان آیات

تناسب و مناسبت به معنای هم‌شکل، نزدیک به هم و با هم سازگار بودن است. تناسب در آیات به معنای ارتباط و هماهنگی میان آیات است؛ خواه این ارتباط از باب رابطه عام و خاص باشد، خواه رابطه عقلی یا حسی و خیالی و یا تلازم ذهنی مانند سبب و مسبب، علت و معلول و….

در باره ترتیب آیات قرآن دو دیدگاه وجود دارد:

1. بیشتر مفسران و قرآن‌پژوهان باور دارند ترتیب آیات توقیفی است؛ یعنی جایگاه آیات به دستور پیغمبر گرامی اسلام (ص) مشخص شده است.

2. برخی، ترتیب آیات را به اجتهاد شخصی صحابه می‌دانند؛ که این‌ها اندکند.

کسانی که ترتیب آیات را توقیفی می‌دانند، تناسب و ارتباط میان آیات را باور دارند.

زرکشی می‌گوید: گاهی مناسبت بین مجموعه‌ای از آیات چیز پنهانی نیست؛ حتی اگر این مناسبت، تناسب تضاد باشد؛ زیرا شیوه قرآن این است که پس از ذکر برخی احکام، برای ایجاد انگیزه و عمل به آن‌ها، آیات وعد و وعید می‌آورد. سپس آیات توحید و تنزیه را برای نشان دادن عظمت آمر و ناهی می‌آورد؛ مانند: آیات سوره بقره، نساء، مائده و….

گاهی تناسب بین آیات روشن نیست؛ بلکه برای کشف نوع ارتباط و تناسب به دقت و تأمل نیاز است؛ مانند: «'''یَسْأَلُونَکَ عَنِ الأهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوْاْ الْبُیُوتَ مِن ظُهُورِهَا'''»؛ «در باره (حکمت) هلالها(ی ماه) از تو می‏پرسند بگو آنها (شاخص) گاه‏شماری برای مردم و (موسم) حج‏اند و نیکی آن نیست که از پشت‏خانه‏ها درآیید» (بقره// 189) .

سؤال این است که چه ارتباطی میان احکام ماه‌ها و درآمدن از پشت خانه‌ها است؟ شاید چون رفتن به منزل در ایام حج ممنوع بوده این مطلب ذکر شده است.

ایشان مواردی را که تناسب بین آیات روشن نیست بر دو قسم کرده است: 1. جمله دوم عطف بر جمله اول، و از قبیل مزج معنوی باشد. در این موارد، جهت جامعی (ولو علاقه تضاد) بین آن دو وجود دارد. حتی اموری مثل استطراد و تمثیل و تخلّص هم می‌توانند موجبب تناسب میان دو جمله باشند.

2. جمله دوم عطف بر جمله اول نبوده، و از قبیل مزج معنوی باشد. در این موارد قرینه معنوی سبب می‌شود که جمله دوم را به منزله جزئی از حمله اول بگرداند. اسباب مزج معنوی امور مختلفی می‌تواند باشد، مثل: تنظیر (الحاق نظیر به نظیر) ؛ علاقه تضاد بین موضوع جمله اول و دوم؛ استطراد؛ و انتقال به مطلب دیگر برای ایجاد نشاط در سامع.

نیز  ر.ک:[[ترتیب آیات]]، [[ترتیب قرآن]].
=== منابع ===
#البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1234/1234_1.htm#35 (35-50)]
#الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_3.htm#371 (371-379)]
#التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_5.htm#188 (188-192)]
#پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5290/index.htm#66 (66-70)]
== اصطلاح‌نامه ==
=== مترادفات ===
از واژه «'''تناسب آیات'''» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
:[[بج::ارتباط آیات]]، [[بج::پیوستگی آیات]]، [[بج::پیوند آیات]]، [[بج::مناسبات آیات]]، [[بج::هماهنگی آیات]]
=== اعم ===
:[[اعم::تناسب اجزای قرآن]]
=== اخص ===
:[[اخص::ارتباط عطفی آیات]]، [[اخص::اِفراد ما اصله الجمع]]، [[اخص::تناسب معنوی آیات]]، [[اخص::تناسب مقاطع آیات]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::آیات]]، [[وابسته::استطراد]]، [[وابسته::اعجاز تناسب آیات]]، [[وابسته::ترتیب آیات]]، [[وابسته::تناسب سُوَر]]، [[وابسته::تنظیر آیات]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::الاتقان فی علوم القرآن جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_3.htm#339 (339-345)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_3.htm#371 (371-379)]
*[[منبع::البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1234/1234_1.htm#34 34]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1234/1234_1.htm#35 (35-50)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1234/1234_1.htm#40 40]
*[[منبع::البرهان فی علوم القرآن جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5282/5282_1.htm#35 (35-78)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5282/5282_1.htm#61 (61-78)]
*[[منبع::التمهید فی علوم القرآن جلد 5]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_5.htm#188 (188-192)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_5.htm#239 (239-245)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_5.htm#258 258]
*[[منبع::مجله پژوهشهای قرآنی جلد 11]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5529/5529_11.htm#37 37]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5529/5529_11.htm#38 38]
*[[منبع::مجله پژوهشهای قرآنی جلد 13]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5529/5529_13.htm#328 328]
*[[منبع::مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5529/5529_3.htm#77 77]
*[[منبع::مجله پژوهشهای قرآنی جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5529/5529_4.htm#200 200]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5529/5529_4.htm#201 (201-203)]
*[[منبع::مجله پژوهشهای قرآنی جلد 7]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5529/5529_7.htm#312 312]
*[[منبع::مجله پژوهشهای قرآنی جلد 9]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5529/5529_9.htm#275 275]
*[[منبع::پژوهشی در تاریخ قرآن کریم]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5290/index.htm#66 (66-70)]
[[رده:تناسب آیات]]
[[کد::45733| ]]