نمایش مبدأ برای تأکید مدحی شبیه به ذم

== توضیح مفهومی ==

'''تأکید مدحی شبیه به ذم''' : تأکید مدح چیزی در قالب شبیه ذمّ

«تأکید مدحی شبیه به ذم» از انواع اسلوب بدیعی قرآن است.

مدح شبیه به ذم که در کتب بدیع، آن را «تأکید المدح بما یشبه الذم» تعریف کرده‌اند، از این قرار است که در اثنای مدح، کلمه‌ای از قبیل حروف استثنا و استدراک بیاورند؛ به‌طوری‌که شنونده توهم کند که مقصود مذمت و ذکر یکی از اخلاق ناپسند شخص مدح شده است؛ اما در ادامه‌اش صفت پسندیده دیگری ذکر کنند؛ مانند: فلان کس مرد دانشمند و اهل تقوی است؛ جز این‌که تظاهر و عوامفریبی ندارد.

به اعتقاد ابن‌ابی‌الاصبع، این صنعت بدیعی در قرآن کم است وی می‌گوید: من در این زمینه، بیشتر از یک آیه نیافتم، و آن، آیه 59 سوره مائده است که می‌فرماید: «'''قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ هَلْ تَنقِمُونَ مِنَّا إِلاَّ أَنْ آمَنَّا بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَیْنَا وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلُ'''»؛ «بگو ‌‌ای اهل کتاب آیا جز این بر ما عیب می‏گیرید که ما به خدا و به آنچه به سوی ما نازل شده و به آنچه پیش از این فرود آمده است ایمان آورده‏ایم».

در این آیه، استثنا پس از استفهامی که برای توبیح اهل کتاب به دلیل عیب‌جویی از ایمان مؤمنان آمده است، این معنا را در ذهن می‌پروراند که آن‌چه پس از استثنا می‌آید، از کارهایی است که می‌توان فاعل آن را سرزنش و مذمت کرد؛ اما وقتی پس از استثنا مطالبی آورده شد که سبب مدح فاعل آن شد، در این‌جا کلام، متضمن تأکید مدحی شبیه ذم است.

سیوطی آیه ذیل را برای تأکید مدحی شبیه ذم می‌آورد: «'''وَمَا نَقَمُواْ إِلاَّ أَنْ أَغْنَاهُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ مِن فَضْلِهِ'''»؛ «و به عیبجویی برنخاستند مگر (بعد از) آنکه خدا و پیامبرش از فضل خود آنان را بی‏نیاز گردانیدند» (توبه// 74).
=== منابع ===
#الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_3.htm#303 303]
#الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_3.htm#284 284]
#فنون بلاغت و صناعات ادبی : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/7067/index.htm#304 304]
== اصطلاح‌نامه ==
=== اعم ===
:[[اعم::اسلوب بدیعی قرآن ( علوم قرآنی )]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::الاتقان فی علوم القرآن جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_3.htm#284 284]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_3.htm#303 303]
*[[منبع::فنون بلاغت و صناعات ادبی]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/7067/index.htm#304 304]
[[رده:تأکید مدحی شبیه به ذم]]
[[کد::38762| ]]