نمایش مبدأ برای احترام ( فقه )

{{درختواره}}
== توضیح مفهومی ==

احترام: حرمت نگه داشتن، ارج نهادن.

ارج نهادن به هر چیز متناسب با آن است. برای مثال، احترام به انسان، تعرّض نکردن به ناموس، جان و مال او، بلکه دفاع از آن‌ها در مقابل تعرّض کنندگان است یا حرمت داشتن قرآن، جلوگیری از نجس شدن آن و پرهیز از هر گونه اقدامی است که موجب هتک آن می‌شود.

________________________________________

264

از احترام به مناسبت در باب‌های بسیاری مانند طهارت، حج، جهاد، تجارت، مضاربه، مزارعه، عاریه، نکاح، طلاق، حدود و دیات سخن رفته است.

چیزهای محترم را می‌توان در دو دسته ذوات و افعال قرار داد:

الف - ذوات محترم: ذوات محترم خود، به انسان، حیوان، گیاه و جماد تقسیم می‌شود:

1. انسان: در شریعت اسلام، حرمت انسان یا اصلی است یا عرضی. حرمت اصلی از آنِ مسلمان و مؤمن و ناشی از طهارت و قداست ذاتی آنان است که در پرتو پذیرش اسلام و ایمان به دست می‌آید. البته این حرمت نیز بر حسب مراتب ایمانی و درجات علم و تقوا متفاوت است. بنا بر این، حرمت انبیا، اوصیا و انسان‌های کامل بیش از دیگران می‌باشد.

کافران حرمت اصلی ندارند و تنها به سبب عقد ذمّه (--' اهل ذمّه) ، امان (--' امان) و هدنه (--' آتش بس) از حرمت عرضی برخوردار می‌شوند و تا هنگامی که پیمان را نشکسته یا مدّت آن تمام نشده، پایدار است. 1

جان، آبرو (--' آبرو) و مال انسان محترم، دارای حرمت، و ارج نهادن به آن‌ها واجب است. 2 احترام جان انسان محترم خواه اصلی و خواه عرضی آسیب نرساندن به آن است؛ با این تفاوت که در حرمت اصلی، افزون بر آسیب نرساندن، حفظ جان و دفاع از آن نیز واجب است. 3

همچنین پیکر بی جان مسلمان مانند زنده او محترم است. از این رو، غسل، کفن و دفن آن واجب، و آنچه مانند نبش قبر که موجب هتک حرمت آن شود، حرام است. 4 حکم آبرو و مال انسان محترم، همچون حکم جان او است، یعنی تعرّض به آن‌ها حرام است؛ و نسبت به آبرو حفظ و دفاع از آن واجب است. 5

2. حیوان: حیواناتی که انسان از آن‌ها برای خوردن، سواری، بارکشی، حفاظت گلّه یا باغ استفاده می‌کند، محترمند و بر صاحب خود حقوقی دارند که برخی - مانند آب و علف دادن -

________________________________________

265

واجب، و برخی - مانند نزدن سیلی به صورت، بیش از اندازه توان بار نکردن و راه نبردن، و پشت حیوان را مجلس حرف زدن با دیگران قرار ندادن - مستحب است. 6

حیواناتی که در حرم مکّه و مدینه زندگی می‌کنند، حرمت دارند. از این رو، شکار آن‌ها جایز نیست. البته برخی، شکار حیوانات حرم مدینه را مکروه شمرده‌اند 7 (--' حرم) .

3. گیاه: درختان و گیاهان حرم مکّه محترمند و بریدن و کندن آن‌ها جایز نیست 8 و به قول مشهور، در صورت قطع درخت، کفّاره ثابت است. 9 همچنین درختان حرم مدینه محترمند، امّا در حرمت یا کراهت بریدن آن‌ها اختلاف است. البته بنا بر قول به حرمت، بریدن درخت موجب ثبوت کفّاره نیست. 10

4. جماد: برخی اشیاء مانند کعبه، قرآن، کتاب‌های دعا و روایات معصومان علیهم السّلام، تربت امام حسین علیه السّلام، ضریح مقدّس معصومان و آنچه در مشاهد مشرّفه از آن ایشان است، در شریعت اسلام محترم است. از این رو، نجس کردن آن‌ها حرام، و زدودن نجاست از آن‌ها واجب است. 11

همچنین برخی مکان‌ها مانند مساجد به ویژه مسجد الحرام، و مسجد النّبی صلّی الله علیه و آله، حرم مکّه و مدینه، مشاهد مشرّفه و برخی زمان‌ها مانند ماه رمضان، ماه‌های حرام (رجب، ذی قعده، ذی حجّه و محرّم) و روز جمعه حرمت دارند. از این رو، مجازات دنیوی و عقوبت اخروی گناه در این مکان‌ها و زمان‌ها بیشتر 12 و مقدار دیه (--' دیه) در برخی مانند ماه‌های حرام افزایش می‌یابد. 13

ب - افعال محترم: عمل انسان آزاد (--' آزادی) و محترم، احترام دارد و اگر کسی شخصی را برای انجام کاری اجیر کند، باید اجرت کار او را بپردازد و در صورت نپرداختن، ضامن است. 14 نسب 15 (--' نسب) و عدّه (--' عدّه) با وطی محترم (عمل نزدیکی حلال) ثابت می‌گردد 16 (آمیزش) .

1 - جواهر الکلام 23 324 و 21 81 و 277.

2 - 27 195.

3 - 5 114 - 118 و 21 16.

4 - 4 82.

5 - 21 16.

6 - وسائل الشیعة

________________________________________

266

11 478 و جواهر الکلام 5 115 - 116.

7 - جواهر الکلام 20 78 و 294.

8 - 18 412.

9 - 20 425.

10 - 77 و 79.

11 - العروة الوثقی 1 90 - 91 و جواهر الکلام 2 51 - 52.

12 - جواهر الکلام 41 373 - 374.

13 - 43 26 - 29.

14 - العروة الوثقی 2 638 و جواهر الکلام 27 47 و 77.

15 - جواهر الکلام 29 243 و 260.

16 - 32 2.
=== منابع ===
#فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6999/6999_1.htm#263 263]
== اصطلاح‌نامه ==
=== یادداشت دامنه ===
[[یادداشت دامنه::حرمت نگه داشتن، ارج نهادن]]
=== مترادفات ===
از واژه «'''احترام ( فقه )'''» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
:[[بج::اکرام ( فقه )]]، [[بج::تکریم]]، [[بج::حرمت ( احترام )]]
=== اعم ===
:[[اعم::معروف ( فقه )]]
=== اخص ===
:[[اخص::احترام جماد]]، [[اخص::احترام گیاه]]
:'''به لحاظ انسان وحیوان:'''
:[[اخص::احترام انسان]]، [[اخص::احترام حیوان]]
:'''به لحاظ تعلق به محترم:'''
:[[اخص::احترام آبروی مؤمن]]، [[اخص::احترام اسامی امامان]]، [[اخص::احترام خون مسلمان]]، [[اخص::احترام درختان مدینه]]، [[اخص::احترام درختان مکه]]، [[اخص::احترام عمل انسان]]، [[اخص::احترام گیاهان مکه]]
:'''به لحاظ زمان ومکان:'''
:[[اخص::احترام اماکن مقدس]]، [[اخص::احترام زمان شریف]]
:'''به لحاظ مال:'''
:[[اخص::احترام مال مستأمن]]، [[اخص::احترام مال مسلمان]]
:'''به لحاظ محترمات:'''
:[[اخص::احترام قرآن ( فقه )]]، [[اخص::احترام کتب انبیا]]، [[اخص::احترام نان]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::قاعده احترام ( فقه )]]، [[وابسته::محترم الدم]]، [[وابسته::هتک ( فقه )]]
== منابع ==
*[[منبع::الموسوعه الفقهیه المیسره جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/206/206_4.htm#428 428]
*[[منبع::فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6999/6999_1.htm#263 263]
[[رده:احترام ( فقه )]]
[[کد::244436| ]]