نمایش مبدأ برای آیه مشیت

== توضیح مفهومی ==

'''آیه مشیت''' : آیه 23و 24کهف، در باره گفتن إن شاء‌الله

به آیات 23 و 24 سوره کهف 'آیه مشیت' یا 'آیه استثنا' می‌گویند: «'''وَلَا تَقُولَنَّ لِشَیْءٍ إِنِّی فَاعِلٌ ذَلِکَ غَدًا ** إِلَّا أَن یَشَاء اللَّهُ وَاذْکُر رَّبَّکَ إِذَا نَسِیتَ وَقُلْ عَسَی أَن یَهْدِیَنِ رَبِّی لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَدًا'''»؛ «و زنهار در مورد چیزی مگوی که من آن را فردا انجام خواهم داد مگر آنکه خدا بخواهد و چون فراموش کردی پروردگارت را یاد کن و بگو امید که پروردگارم مرا به راهی که نزدیکتر از این به صواب است هدایت کند».

در فرهنگ قرآن 'استثنا' یعنی 'ان شاءالله گفتن'. در شأن نزول آیه فوق و سایر آیات مربوط به داستان اصحاب کهف گفته‌اند: جمعی از سران قریش با مشاوره دانشمندان یهود برای کشف صدق دعوت نبوت پیامبر اسلام (ص) سؤالاتی از جمله مسئله سرنوشت جوانان غار و اصحاب کهف از او کردند. پیامبر اسلام (ص) در پاسخ فرمودند: 'فردا جوابتان را خواهم داد'؛ ولی جمله 'إن ‌شاء الله' را نگفت. این امر باعث شد پانزده شبانه روز وحی بر پیامبر (ص) قطع شود تا تنبّهی به پیامبر (ص) و سرمشقی برای همه مردم بوده باشد.

آیه مشیت، یک دستور کلی به پیامبر (ص) می‌دهد که هرگز نگو من فلان کار را فردا انجام می‌دهم؛ مگر این که جمله 'إن شاء الله' را بگویی؛ یعنی در باره اخبار آینده و تصمیم بر انجام کارها حتماً جمله 'إن شاء الله' را اضافه کن؛ زیرا اولاً تو هرگز در تصمیم‌گیری مستقل نیستی و اگر خدا نخواهد، هیچ‌کس توانایی بر هیچ کاری ندارد؛ ثانیاً خبر قطعی دادن انسان در حالی که قدرتش محدود است و احتمال ظهور موانع مختلف می‌رود، صحیح و منطقی نیست؛ مگر این که با جمله 'إن شاء الله' همراه باشد.

مطلب دیگری که در ادامه این آیات آمده این است که اگر جمله 'إن شاء الله' را هنگام خبر دادن از آینده یا کارهای دیگر فراموش کردید، هر وقت یادتان آمد فوری جبران کنید و بگویید 'إن شاء الله'؛ که این کار، گذشته را جبران می‌کند.

گفتن جمله 'إن شاء الله' هنگام ابراز تصمیم‌های شخصی برای آینده، نه تنها یک نوع ادب در پیشگاه خداوند است، بلکه بیان این حقیقت مهم است که ما چیزی از خود نداریم؛ هر چه هست از ناحیه خدا است، و مستقل بالذات خدا است و ما همه متکی به او هستیم. و این همان مفهوم 'توحید افعالی' است که در عین اراده و اختیار برای انسان، وجود هر کاری را به خواست خدا وابسته می‌کند.

این آموزه قرآنی، در ادبیات فارسی نیز کاربرد فراوان داشته و دارد؛ برای نمونه، مولوی در ~مثنوی~ سروده است:

* 'گر خدا خواهد' نگفتند از بطر پس خدا بنمودشان عجز بشر*

* ترک 'استثنا' مرادم قسوتی است  نی همین گفتن، که عارض حالتی است*

*‌ای بسی ناورده استثنا به گفت  جان او با جان استثناست جفت.
=== منابع ===
#تفسیر نمونه جلد 12 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/10360/10360_12.htm#384 (384-389)]
#تفسیر نمونه جلد 12 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/10360/10360_12.htm#352 352]
#المیزان فی تفسیر القرآن جلد 13 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/814/814_13.htm#270 270]
#دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5467/5467_1.htm#105 105]
#الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_2.htm#201 201]
== اصطلاح‌نامه ==
=== مترادفات ===
از واژه «'''آیه مشیت'''» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
:[[بج::آیه 023 کهف]]
=== اعم ===
:[[اعم::اسامی آیات]]، [[اعم::سوره کهف ( علوم قرآنی )]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::الاتقان فی علوم القرآن جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_2.htm#201 201]
*[[منبع::الایمان و الکفر فی الکتاب و السنة جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5550/5550_1.htm#251 251]
*[[منبع::المیزان فی تفسیر القرآن جلد 13]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/814/814_13.htm#270 270]
*[[منبع::تفسیر نمونه جلد 12]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/10360/10360_12.htm#352 352]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/10360/10360_12.htm#384 (384-389)]
*[[منبع::دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5467/5467_1.htm#105 105]
*[[منبع::لباب النقول فی اسباب النزول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/843/index.htm#130 130]
*[[منبع::مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1245/1245_1.htm#109 109]
*[[منبع::نیل الخیرات فی القراءات العشرة جلد 13]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5505/5505_13.htm#270 270]
[[رده:آیه مشیت]]
[[کد::2904| ]]