نمایش مبدأ برای سبر و تقسیم ( اصول فقه )

{{درختواره}}
== توضیح مفهومی ==

'''سبر و تقسیم ( اصول فقه )''' : گردآوری صفاتِ متعلق حکم به منظور دست یابی به علّت حکم

سبر و تقسیم، از مسالک علت ـ راه‌های شناخت علت در قیاس ـ است. سبر در لغت، به معنای بررسی، و تقسیم به معنای جزء جزء کردن، فرق گذاشتن و جدا کردن است. سبر و تقسیم در اصطلاح، به معنای گردآوری صفاتی است که علت بودن آنها احتمال داده می‌شود و سپس ارزیابی کردن تک تک آنها و باطل نمودن و حذف کردن اوصافی که شایستگی علیت را ندارد و در نتیجه، تشخیص دادن و تعیین اوصافی که برای علت بودن صلاحیت دارد.

توضیح:

در مواردی که علت حکم اصل در قیاس از طریق نص و یا اجماع بیان نشده است و مجتهد در صدد استنباط آن برمی آید، یکی از طرق کشف علت، سبر و تقسیم است. در این طریق، مجتهد ابتدا به عملیات تقسیم می‌پردازد؛ یعنی همه اوصاف اصل را در نظر می‌گیرد، سپس اوصافی را که در نظر او شایستگی علت بودن برای حکم اصل دارد، جدا نموده و یکی از آنها را به طور نامعین علت فرض کرده و سپس برای تعیین آن به عملیات سبر می‌پردازد؛ یعنی بعد از جمع آوری اوصاف صلاحیت دار، به بررسی تک تک آنها می‌پردازد و آن اوصافی را که نسبت به عدم صلاحیت آنها دلیل وجود دارد باطل ساخته و حذف می‌نماید و این کار را آن قدر ادامه می‌دهد تا به وصفی که در نظر او علت حکم به حساب می‌آید دست یابد؛ برای مثال، ' شافعی ' درباره ولایت اجباری پدر در ازدواج باکره صغیره گفته است: علت، یا بکارت یا عدم بلوغ و یا غیر از این دو است و چون اجماع وجود دارد که غیر از این دو صفت علت نیست، غیر آنها کنار گذاشته می‌شود و چون عدم بلوغ نیز نمی‌تواند علت باشد ـ چون نسبت به ثیّب (بیوه) صغیر ولایت اجباری پدر وجود ندارد ـ معلوم می‌شود علت اصلی ' بکارت ' است.

نکته اول:

برای استنباط علت از راه سبر و تقسیم شرایطی قرار داده شده که عبارت است از:

1. بررسی و تحقیق کامل در دلیل و مدلول اصل؛

2. برگزیدن همه اوصافی که احتمال داده می‌شود علت حکم برای اصل باشد؛

3. سنجیدن هر یک از اوصاف برای تعیین این که کدام یک شایستگی علیت را دارد <ref>منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5083/index.htm#303 303]</ref> .

نکته دوم:

درباره حجیت و اعتبار کشف علت از طریق سبر و تقسیم میان اصولی‌ها اختلاف است؛ اصولیون امامی بر این عقیده‌اند که اگر از طریق سبر و تقسیم به علت حکم یقین پیدا شود، حجت است و در غیر این صورت، حجت نیست. بسیاری از اصولیون اهل سنت همانند ' علامه سیف الدین '، ' غزالی ' معتقدند که کشف علت از طریق سبر و تقسیم حجت است <ref>منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5083/index.htm#303 303]</ref>.
{{پانوشت}}
=== منابع ===
#اصول الفقه جلد 4 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5089/5089_4.htm#110 110]
#اصول الفقه جلد 4 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5089/5089_4.htm#109 109]
#قوانین الاصول جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/859/859_2.htm#86 86]
#اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5094/5094_1.htm#671 671]
#المحصول فی علم اصول الفقه جلد 5 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/896/896_5.htm#217 217]
#الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2,1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1174/1174_2,1.htm#236 236]
#دانشنامه حقوقی جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5161/5161_2.htm#488 488]
#[http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/12733 فرهنگ نامه اصول فقه]
== اصطلاح‌نامه ==
=== مترادفات ===
از واژه «'''سبر و تقسیم ( اصول فقه )'''» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
:[[بج::برهان سبر و تقسیم]]
=== اخص ===
:[[اخص::تقسیم حاصر]]، [[اخص::تقسیم غیر حاصر]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::قیاس سبر]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::اصول الفقه الاسلامی جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5094/5094_1.htm#671 671]
*[[منبع::اصول الفقه جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1159/1159_2.htm#173 173]
*[[منبع::اصول الفقه جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5089/5089_4.htm#109 109]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5089/5089_4.htm#110 110]
*[[منبع::الاتقان فی علوم القرآن جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_4.htm#63 63]
*[[منبع::الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1,2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1174/1174_1,2.htm#236 236]
*[[منبع::الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2,1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1174/1174_2,1.htm#236 236]
*[[منبع::الاصول العامة للفقه المقارن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/886/index.htm#318 318]
*[[منبع::التمهید فی علوم القرآن جلد 5]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_5.htm#424 424]
*[[منبع::المحصول فی علم اصول الفقه جلد 5]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/896/896_5.htm#217 217]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/896/896_5.htm#218 218]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/896/896_5.htm#230 230]
*[[منبع::الوافیة فی اصول الفقه]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1161/index.htm#239 239]
*[[منبع::دانشنامه حقوقی جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5161/5161_2.htm#488 488]
*[[منبع::قوانین الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/859/859_2.htm#86 86]
*[[منبع::مبادی الوصول الی علم الاصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/855/index.htm#224 224]
*[[منبع::منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی)]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5083/index.htm#303 303]
[[رده:سبر و تقسیم ( اصول فقه )]]
[[کد::78187| ]]