سبر و تقسیم ( اصول فقه )

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ سبر و تقسیم ( اصول فقه )

◄ تقسیم حاصر

◄ تقسیم غیر حاصر

توضیح مفهومی

سبر و تقسیم ( اصول فقه ) : گردآوری صفاتِ متعلق حکم به منظور دست یابی به علّت حکم

سبر و تقسیم، از مسالک علت ـ راه‌های شناخت علت در قیاس ـ است. سبر در لغت، به معنای بررسی، و تقسیم به معنای جزء جزء کردن، فرق گذاشتن و جدا کردن است. سبر و تقسیم در اصطلاح، به معنای گردآوری صفاتی است که علت بودن آنها احتمال داده می‌شود و سپس ارزیابی کردن تک تک آنها و باطل نمودن و حذف کردن اوصافی که شایستگی علیت را ندارد و در نتیجه، تشخیص دادن و تعیین اوصافی که برای علت بودن صلاحیت دارد.

توضیح:

در مواردی که علت حکم اصل در قیاس از طریق نص و یا اجماع بیان نشده است و مجتهد در صدد استنباط آن برمی آید، یکی از طرق کشف علت، سبر و تقسیم است. در این طریق، مجتهد ابتدا به عملیات تقسیم می‌پردازد؛ یعنی همه اوصاف اصل را در نظر می‌گیرد، سپس اوصافی را که در نظر او شایستگی علت بودن برای حکم اصل دارد، جدا نموده و یکی از آنها را به طور نامعین علت فرض کرده و سپس برای تعیین آن به عملیات سبر می‌پردازد؛ یعنی بعد از جمع آوری اوصاف صلاحیت دار، به بررسی تک تک آنها می‌پردازد و آن اوصافی را که نسبت به عدم صلاحیت آنها دلیل وجود دارد باطل ساخته و حذف می‌نماید و این کار را آن قدر ادامه می‌دهد تا به وصفی که در نظر او علت حکم به حساب می‌آید دست یابد؛ برای مثال، ' شافعی ' درباره ولایت اجباری پدر در ازدواج باکره صغیره گفته است: علت، یا بکارت یا عدم بلوغ و یا غیر از این دو است و چون اجماع وجود دارد که غیر از این دو صفت علت نیست، غیر آنها کنار گذاشته می‌شود و چون عدم بلوغ نیز نمی‌تواند علت باشد ـ چون نسبت به ثیّب (بیوه) صغیر ولایت اجباری پدر وجود ندارد ـ معلوم می‌شود علت اصلی ' بکارت ' است.

نکته اول:

برای استنباط علت از راه سبر و تقسیم شرایطی قرار داده شده که عبارت است از:

1. بررسی و تحقیق کامل در دلیل و مدلول اصل؛

2. برگزیدن همه اوصافی که احتمال داده می‌شود علت حکم برای اصل باشد؛

3. سنجیدن هر یک از اوصاف برای تعیین این که کدام یک شایستگی علیت را دارد .

نکته دوم:

درباره حجیت و اعتبار کشف علت از طریق سبر و تقسیم میان اصولی‌ها اختلاف است؛ اصولیون امامی بر این عقیده‌اند که اگر از طریق سبر و تقسیم به علت حکم یقین پیدا شود، حجت است و در غیر این صورت، حجت نیست. بسیاری از اصولیون اهل سنت همانند ' علامه سیف الدین '، ' غزالی ' معتقدند که کشف علت از طریق سبر و تقسیم حجت است .

منابع

1. اصول الفقه جلد 4 : صفحه 110
2. اصول الفقه جلد 4 : صفحه 109
3. قوانین الاصول جلد 2 : صفحه 86
4. اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 671
5. المحصول فی علم اصول الفقه جلد 5 : صفحه 217
6. الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2,1 : صفحه 236
7. دانشنامه حقوقی جلد 2 : صفحه 488
8. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «سبر و تقسیم ( اصول فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

برهان سبر و تقسیم

اخص

تقسیم حاصر، تقسیم غیر حاصر

وابسته

قیاس سبر

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سبر و تقسیم ( اصول فقه ) به زیرصفحه سبر و تقسیم ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 671
• اصول الفقه جلد 2 : صفحه 173
• اصول الفقه جلد 4 : صفحه 109، 110
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 63
• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1,2 : صفحه 236
• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2,1 : صفحه 236
• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 318
• التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 424
• المحصول فی علم اصول الفقه جلد 5 : صفحه 217، 218، 230
• الوافیة فی اصول الفقه : صفحه 239
• دانشنامه حقوقی جلد 2 : صفحه 488
• قوانین الاصول جلد 2 : صفحه 86
• مبادی الوصول الی علم الاصول : صفحه 224
• منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 303