کَیْل
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
پیمانه
پیمانه: نوعی وسیله سنجش.
در گذشته پیمانه یکی از ابزار سنجش و اندازهگیری برخی اشیاء بوده و انواع زیادی داشته است. برخی انواع آن در روایات برای تحدید و تعیین اندازه بعضی چیزها آمده است که فقها به تبع آن، در تعریف و بیان مقدار آن پیمانهها در عصر صدور روایات، در فقه سخن گفتهاند مانند صاع) ر صاع (، مُدّ) ر مُدّ (، رطل) ر رطل (، و کُر) ر آب کُر (.
در این مقاله به احکام کلّی پیمانهها - قطع نظر از خصوصیات هر یک - که از آن به مناسبت در بابهای زکات، تجارت و قضاء سخن رفته، اشاره میشود.
زکات: هرگاه اخراج زکات، منوط به پیمانه کردن مال باشد در اینکه اجرت پیمانه کردن بر عهده مالک است و یا از زکات پرداخت میشود، اختلاف است، قول نخست، فتوای بیشتر فقها است. 1
تجارت: از شرایط عوضین در داد و ستد، معلوم بودن آن است؛ از اینرو در کالای پیمانهای باید با پیمانه متعارف میان مردم اندازهگیری شود و اگر با پیمانه ناشناخته نزد مردم، پیمانه شود، معامله باطل است. 2
در داد و ستد کالای پیمانهای، اجرت پیمانه کردن کالا - درصورت توقّف تحویل آن بر پیمانه کردن - بر عهده فروشنده و اجرت پیمانه کردن بهای پیمانهای با خریدار است. 3
پیمانه کردن مواد غذایی که به جهت خوردن، انبار میشود و یا از آن خارج میگردد مستحب است؛ زیرا موجب برکت میگردد. 4
کسی که نسبت به پیمانه کردن آشنایی کامل ندارد مکروه است این کار را بر عهده بگیرد. از برخی، حرمت آن نقل شده است. البتّه عدم آشنایی اگر موجب
زیاد گرفتن یا کم دادن شود، بدون شک حرام است. 5
قضاء: کسی که کار او پیمانه کردن بیت المال) ر بیت المال (است میتواند از بیت المال ارتزاق) ر ارتزاق (کند. 6
) ر پیمانهای (
1. جواهر الکلام 447 - 446 /15؛ مستمسک العروة 2 329 /9. جواهرالکلام 54 /40. 6 458. 5 465 /22. 4 88 /25. 3 417/22.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 302
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «کَیْل» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: