مضاربه به مال مجهول

توضیح مفهومی

مضاربه‌ای است که مال مضاربه درهنگام عقد از حیث وصف و اندازه مجهول باشد

تقسیمات و فروعات: در این مساله فرض‌های ذیل قابل تصور است:

1- مضاربه به مال مجهول مشاهد

2- مضاربه به مال مجهول غیر مشاهده

3- مضاربه به مال مجهول مطلق

4- مضاربه به مال مجهول موقت

دیدگاه‌ها: درباره صحت و عدم صحت چنین مضاربه‌ای اقوال ذیل مطرح است:

1- قول به عدم صحت:

مشهور فقها قائل بر این قولند .

دلیل: 1- جهالت به مال مضاربه موجب جهالت به سود و درنهایت غرزی شدن معامله می‌شود (2) .

2- مضاربه از عقدهای شرعی است و نیاز به دلیل شرعی است و در شرع دلیلی برای چنین مضاربه‌ای نیست (3) .

2- قول به صحت:

فقها نظیر شیخ طوسی درمبسوط و ابو حنیفه از فقهای اهل سنت بر این قول گرایش دارند (4) .

دلیل: در مضاربه به مال مجهول هیچ غرزی وجود ندارد و دلیل دیگری بر منع هم موجود نیست (5) .

3- تفصیل بین مال مجهول مشاهد و غیر مشاهد

شیخ طوسی درمبسوط قائل به صحت مضاربه به مال مجهول مشاهدو عدم صحت در مجهول غیر مشاهد است .

دلیل: ضرر مانع از صحت مضاربه به وسیله مشاهده از بین می‌رود (2) .

4- درباره مضاربه به مال مجهول مطلق و مضاربه به مال مجهول موقت رجوع کنید به مستندات اصطلاحات یاد شده.

مضاربه‌ای است که مال مورد مضاربه، مجهول و مورد مشاهده نیز قرار نگرفته باشد.

از نظر فقها، به جز شیخ طوسی چنین مضاربه‌ای صحیح نیست .

نیز ر.ک: 1- معلومیت مال مضاربه.

2- مضاربه به مال مجهول.

مضاربه‌ای است که در آن مال المضاربه مورد مشاهده و رویت قرار گرفته و در عین حال از حیث اندازه وجنس مجهول باشد؛ نظیر مضاربه بر مشتی از طلا و نقره یا بسته‌ای از درهم و دینار که مورد مشاهده واقع شده ولی مقدار آن مجهول است .

دیدگاه فقها در مورد صحت یاعدم صحت این نوع از مضاربه متفاوت بوده و برخی از آن‌ها قائل به بطلان آن هستند.

ر. ک: معلومیت مال المضاربه، مضاربه مال مجهول.

مضاربه‌ای است که مال مضاربه در آن، همیشه مجهول بوده و به معلوم منجر نمی‌گردد.

دیدگاه‌ها:

اکثر فقها قائل به بطلال چنین مضاربه‌ای بوده و قائلین صحت مضاربه به مال مجهول نظیر شیخ طوسی در مبسوط چنین مضاربه‌ای را صحیح می‌دانند .

نیز ر ک: به معلومیت مال مضاربه و

مضاربه بهمال مجهول مضاربه‌ای است که مال مضاربه در آن هنگام عقد مجهول ولی پس از مدتی معلوم می‌گردد؛ چه این مدت اندک باشد چه زیاد.

دیدگاه‌ها: درباره صحت و عدم صحت چنین مضاربه‌ای برای دو قول مطرح است:

1- قول به صحت:

برخی ازفقها نظیر مرحوم حکیم در مستمسک قائل به صحت مضاربه چنین مضاربه‌ای هستند .

دلیل: 1- شمول اطلاقات و عمومات (2) .

2- عدم مانعیت جهل موقت (3) .

3- اصالت صحت (4) .

2- قول به بطلان:

قائلین به بطلان مضاربه به مال مجهول چنین مضاربه‌ای را باطل می‌دانند (5) .

دلیل: چنین مضاربه‌ای شاملی نهی از غرر است.

ادله بطلان معامله غرری چنین فرضی را شامل می‌شود (6) .

منابع

1. مستمسک العروة الوثقی جلد 12 : صفحه 247
2. جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 8 : صفحه 72
3. مبانی العروة الوثقی (کتاب المضاربه و المساقات) جلد 3 : صفحه 24
4. المبسوط فی فقه الامامیة جلد 3 : صفحه 194
5. مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 16 : صفحه 677
6. جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 26 : صفحه 359
7. مستمسک العروة الوثقی جلد 12 : صفحه 24
8. سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 137-2 : صفحه 90
9. جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 26 : صفحه 358
10. سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 37-2 : صفحه 90
11. جلد 2) : صفحه 156
12. مبانی العروة الوثقی (کتاب المضاربه و المساقات) جلد 3 : صفحه 24
13. سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 37-2 : صفحه 91
14. المبسوط فی فقه الامامیة : صفحه 3
15. مهذب الاحکام جلد 19 : صفحه 237
16. جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 8 : صفحه 72
17. نظام المضاربة فی الشریعة الاسلام الغراء : صفحه 75
18. المبسوط فی فقه الامامیة جلد 3 : صفحه 230
19. مستمسک العروة الوثقی جلد 12 : صفحه 247
20. مهذب الاحکام جلد 19 : صفحه 237
21. نظام المضاربة فی الشریعة الاسلام الغراء : صفحه 76
22. نظام المضاربة فی الشریعة الاسلام الغراء : صفحه 76
23. مهذب الاحکام جلد 19 : صفحه 238
24. جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 26 : صفحه 358

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «مضاربه به مال مجهول» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

مضاربه به مال مبهم

اعم

مضاربه ( فقه )

وابسته

ابهام ( مبهم )، مضاربه به مال معلوم، مضاربه به مال معین

منابع

• جلد 2) : صفحه 156
• المبسوط فی فقه الامامیة جلد 3 : صفحه 194، 230
• المبسوط فی فقه الامامیة : صفحه 3
• تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 609
• جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 8 : صفحه 72
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 26 : صفحه 358، 359
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 137-2 : صفحه 90
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 37 : صفحه 91
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 37-2 : صفحه 90، 91
• فقه المضاربة : صفحه 40، 44
• مبانی العروة الوثقی (کتاب المضاربه و المساقات) جلد 3 : صفحه 24
• مبانی العروة الوثقی (کتاب المضاربه و المساقات) : صفحه 24
• مجمع الفائدة و البرهان جلد 10 : صفحه 224
• مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 4 : صفحه 358
• مستمسک العروة الوثقی جلد 12 : صفحه 24، 247، 248
• مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 16 : صفحه 676، 677
• مهذب الاحکام جلد 19 : صفحه 37، 237، 238
• نظام المضاربة فی الشریعة الاسلام الغراء : صفحه 75، 76