فحص از اعلم

توضیح مفهومی

فحص از اعلم : جست‌و‌جوی مکلّف برای شناخت مجتهد اعلم

در جایی که مجتهد اعلم شناخته شده نباشد و مکلف برای شناختن وی دست به تحقیق و تفحص بزند، این عمل او را فحص از اعلم می‌گویند.

در میان اصولی‌ها و فقها بحث است که آیا فحص از اعلم واجب است یا نه.

مسئله چند صورت دارد:

1. علم به تفاضل و اختلاف فتوای میان دو یا چند مجتهد؛ به این معنا که از یک سو، به وجود مجتهد فاضل و مفضول علم اجمالی وجود دارد، و از سوی دیگر، اختلاف فتوای مجتهد فاضل و مفضول نیز روشن است؛ در این صورت، اگر مکلف بخواهد احتیاط کند و امکان احتیاط هم وجود داشته باشد، باید احتیاط نماید، وگرنه باید از اعلم جست‌و‌جو کند.

2. علم به تفاضل مجتهدها با جهل به اختلاف فتواها؛ در این فرض دو دیدگاه وجود دارد:

برخی همانند مرحوم ' شیخ انصاری '، ' حکیم ' و ' خویی ' بر این باورند که فحص از اعلم لازم است و برخی دیگر هم چون مرحوم ' صاحب فصول ' معقتدند فحص واجب نیست.

3. جهل به تفاضل مجتهدها با علم به اختلاف فتواها؛ حکم این صورت مانند صورت اول است؛ یعنی اگر احتیاط ممکن است، احتیاط، و گرنه باید فحص نماید.

4. جهل به تفاضل مجتهدها با جهل به اختلاف فتواها؛ حکم این صورت، مانند صورت دوم است و دو نظر وجود دارد .

منابع

1. الرسائل الاربع قواعد اصولیة و فقهیة جلد 3 : صفحه 164
2. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

وابسته

تقلید اعلم

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه فحص از اعلم به زیرصفحه فحص از اعلم/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2 : صفحه 457
• التنقیح فی شرح العروة الوثقی : صفحه 163
• الرسائل الاربع قواعد اصولیة و فقهیة جلد 3 : صفحه 164
• المحصول فی علم اصول الفقه جلد 6 : صفحه 81
• المحکم فی اصول الفقه جلد 6 : صفحه 375، 377، 379
• مسائل من الاجتهاد و التقلید و مناصب الفقیه : صفحه (116-123)
• مصباح الاصول جلد 3 : صفحه 455
• نهایة الافکار جلد 4 جزء -2 : صفحه 248، 255
• نهایة الافکار جلد 4-2 : صفحه 248، 255