سوره علق ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
سوره علق ( علوم قرآنی ) : نود و ششمین سوره قرآن
کلمه «عَلَق» به معنای خون بسته شده است، یعنی اولین حالتی که منی در رحم به خود میگیرد. خداوند در آیه دوم این سوره، مبدأ خلقت انسان را از عَلَق می‌داند. نام علق برای سوره، از این آیه گرفته شده است. بعضی هم علق را از ریشه «تعلق» و وابستگی گرفته و گفته‌اند انسان از وابستگی‌ها و تعلّقات خلق شده است.
خداوند متعال در این سوره رسول خدا (ص) را امر میکند که قرآن را که به وحی خدا نازل میشود، تلقی کند. این سوره اولین سورهای است که از قرآن نازل شده، و سیاق آیاتش آن چنان به هم ارتباط دارد که بتوان گفت یکباره نازل شده، و این سوره به طور قطع در مکه در غار حرا هنگام بعثت پیامبر (ص) بر او نازل شد و در آن از خواندن و آفرینش انسان و تسلیم او و طغیانش سخن به میان آمده است.
ویژگی‌های سوره علق:
1. نوزده آیه به عدد عراقی (کوفی و بصری) ، هیجده آیه به عدد شامی، بیست آیه به عدد حجازی، 72 یا 92 کلمه و 280 یا 288 حرف دارد.
2. در ترتیب نزول، نخستین سوره (پنج آیه اول این سوره) و در قرآن کریم نود و ششمین سوره است.
3. پیش از سوره قلم و پیش از هجرت در مکه نازل شد و آیه مدنی ندارد.
4. از سوره‌های مفصّل و از نوع اوساط آن است.
5. آخرین سوره از سوره‌های سجده‌دار و از عزائم است. یک آیه‌اش سجده واجب دارد.
6. در این سوره، نسخی نیست.
نام دیگر این سوره، «إقرأ» یا «إقرأ باسم ربک» برگرفته از آیه نخست است.
مطالب سوره علق:
1. دستور به تحصیل علم و بیان ارزش قلم و نگارش؛ 2. اشاره به ماده آغازین خلقت انسان؛ 3. بیان اصول و خطوط کلی تعالیم اسلام در آغاز بعثت؛ 4. بی‌نیازی، عامل طغیان و ناسپاسی انسان؛ 5. بازگشت همه به سوی خدا؛ 6. ترسیم دو چهره هدایت‌شدگان و گمراهان.
منابع
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 20 : صفحه 322
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 529
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 315
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 566
- تاریخ قرآن : صفحه 590
- تفسیر نمونه جلد 27 : صفحه 149
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «سوره علق ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- آیه 001 علق ( علوم قرآنی )، آیه 002 علق، آیه 006 علق ( علوم قرآنی )، آیه 009 علق، آیه 014 علق، آیه 015 علق، آیه 017 علق
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سوره علق ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه سوره علق ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با سوره ها : صفحه 47
- اسباب النزول : صفحه 303
- اسلام و هنر : صفحه 207
- اعجاز قرآن : صفحه 590
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1-2 : صفحه 57
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 57
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193
- البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 249
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 135، 141
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 228
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 20 : صفحه 322
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 529
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 207، 291، 296
- تاریخ قرآن : صفحه 590
- تفسیر نمونه جلد 27 : صفحه 149
- جواهر القرآن : صفحه 146، 208
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 566
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 315
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 93، 97
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 149