حقیقت لفظی

توضیح مفهومی

حقیقت لفظی : دلالت لفظ بر موضوعٌ‌له لغوی، عرفی یا شرعی

حقیقت و استعمال حقیقی (مقابل مجاز و استعمال مجازی) بر دو قسم است: 1. حقیقت لفظی؛ 2. حقیقت عقلی یا معنوی.

مراد از «حقیقت لفظی» دلالت لفظ بر معنایی است که در اصل لغت برای آن وضع شده است. البته در تفسیری اعم، می‌توان آن را دلالت لفظ بر معنایی دانست که یا در اصل لغت، یا نزد عرف یا شرع برای آن وضع شده باشد. در این معنا حقیقت لفظی شامل حقیقت عرفیه و شرعیه نیز می‌شود.

اما «حقیقت عقلی» یا معنوی را چنین تعریف کرده‌اند: «هی إسناد الفعل أو ما فی معناه إلی صاحبه الحقیقی عند المتکلم فی الظاهر؛ اسناد فعل و شبه فعل (مثل مصدر، اسم فاعل و…) به فاعل و مالک حقیقی آن»؛ مثلا اگر گفته شود «لشکریان، شهر را فتح کردند» این إسناد از سنخ حقیقت عقلی است؛ به‌خلاف این‌که بگوییم «فرمانده، شهر را فتح کرد».

نیز ر.ک:حقیقت و مجاز.

منابع

1. اسالیب البیان فی القرآن : صفحه (378-380)

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «حقیقت لفظی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

حقیقت معنوی

اعم

حقیقت و مجاز ( علوم قرآنی )

منابع

• اسالیب البیان فی القرآن : صفحه (378-380)