تفسیر امامیه
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تفسیر امامیه : تفسیر مبتنی بر عقاید مذهب امامیه
تاریخ تفسیر شیعه امامیه، به تاریخ شکل‌گیری شیعه برمی‌گردد. همان‌طور که جلال‌الدین سیوطی از مفسران معروف اهل‌سنت نوشته است، نخستین بار خود پیامبر اکرم (ص) کلمه شیعه را بر یاران علی (ع) اطلاق فرمود.
شیعیان از آغاز تاریخ خود اثر چشمگیری در تفسیر وحی داشتند؛ زیرا به آبشخور وحی و عدیل قرآن یعنی علی (ع) و خاندانش روی آوردند.
شیعه در تفسیر قرآن از دو منبع اصیل قرآنی بهره‌مند بوده است:
1. میراث غنی و ارزشمند احادیث اهل‌بیت (ع) ؛ 2. اجتهاد بر اساس روشهای اتخاذ شده از ائمه معصوم (ع) .
از آن‌جا که شیعه به عصمت امامان (ع) معتقد است، گفتار و عمل پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) را برای همگان حجت قطعی، و دیدگاه‌های صحابه و تابعین را فاقد حجیت می‌داند و به احادیث معتبر تفسیری که از راه‌های مطمئن از پیامبر (ص) یا ائمه (ع) رسیده باشد، استناد می‌جوید، و اجتهاد را نیز به معنای شیوه استنباط مطالب بر اساس این احادیث معتبر می‌داند.
صحابه و تابعین پس از اهل‌بیت (ع) همانند ابن‌عباس، ابن‌مسعود، جابر بن عبد الله انصاری، ابی بن کعب و میثم تمار در زمینه گسترش تفسیر شیعی تلاش‌های چشمگیری کرده‌اند.
در دوره تابعین، تفسیر شیعه با سعید بن جبیر شهید راه تشیع آغاز شد و با مجاهد بن جبر ادامه یافت.
عالمان شیعه، تفسیر قرآن را با احتیاط بیشتری پی‌گرفته‌اند؛ زیرا اولاً امامان (ع) از تفسیر به رأی و بازی با قرآن و سنجش کلام الهی با عقل محدود بشری برحذر داشته‌اند؛ ثانیاً شیعه در مدت طولانی حضور ائمه اطهار (ع) به علت دسترسی به واقعیت شریعت و تفسیر حقیقی و قطعی اهل‌بیت (ع) از آیات، خود را از اجتهاد شخصی بی‌نیاز می‌دانستند.
این دو عامل در کنار فشارهای سیاسی سبب شد روند نگارش تفسیر قرآن نزد شیعه با احتیاط پیش برود.
در دوران غیبت حضرت ولی‌عصر (عج) به دلیل نیاز به تفسیر قرآن و عدم دسترسی به امام معصوم (ع) حرکت علمی شیعه افزایش یافت و پس از یک فترت نسبتاً طولانی بار دیگر گرایش به تفسیر و علوم قرآنی شتاب بیشتر گرفت و در قرن اخیر به اوج خود رسید.
نیز ر.ک:تفاسیر امامیه، مفسران امامیه.
منابع
- تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه (168-178)
- مبانی و روشهای تفسیر قرآن : صفحه (74-78)
- دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 1 : صفحه (653-654)
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تفسیر امامیه» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: