تعریض ( علوم قرآنی )

توضیح مفهومی

تعریض ( علوم قرآنی ) : اشاره داشتن کلام به معنایی غیر از معنای حقیقی آن

'تعریض' یکی از انواع بدیع قرآن، در لغت به معنای «به کنایه سخن‌گفتن» است؛ بر خلاف تصریح. و در اصطلاح، آن است که گوینده کلامی را بیاورد و در معنای حقیقی خودش به کار ببرد و با آن به مفهوم دیگری اشاره کند که از سیاق و ظرف سخن برآید.

سکاکی کنایه را پنج قسم می‌داند: تعریض؛ تلویح؛ رمز؛ ایما؛ اشاره. سپس می‌گوید: 'تعریض' کلامی است که برای موصوفی آورده می‌شود که ذکر نشده است.

برخی گفته‌اند اولاً تفاوت کنایه و تعریض در این است که دلالت کنایه، لفظی است ولی دلالت تعریض، عقلی؛ زیرا عقل مفهوم آن را درمی‌یابد. ثانیاً کنایه بر معنایی دلالت می‌کند که می‌تواند حقیقت یا مجاز باشد؛ ولی در تعریض، دلالت لفظ بر یک معنا، نه از سنخ وضع حقیقی است و نه مجازی؛ مانند: «بَلْ فَعَلَهُ کَبِیرُهُمْ هَذَا»؛ «بلکه آن را این بزرگترشان کرده است» (انبیاء// 63) که مقصود آن نیست که شکستن بت‌ها کار بزرگ‌ترین بت است؛ بلکه تعریض به این است که کوچک‌ها لایق این کار نیستند و این، کار بزرگ‌ترین بت است، تا کافران متنبه شوند و به عقول خود رجوع کنند و دریابند که بزرگ و کوچک بت‌ها قدرتی ندارند.

منابع

1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 311
2. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 163
3. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 159
4. اعجاز القرآن : صفحه 98
5. مباحث فی علوم القرآن : صفحه 332
6. التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 331
7. محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 592
8. اسالیب البیان فی القرآن : صفحه 758

اصطلاح‌نامه

اعم

اسلوب بدیعی قرآن ( علوم قرآنی )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تعریض ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه تعریض ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اسالیب البیان فی القرآن : صفحه 758
• اعجاز القرآن : صفحه 98
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 159، 163، 164، 165
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 311
• البرهان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 324
• التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 331، 332، 333، 419
• حق التلاوة : صفحه 758
• قرآن ثقل اکبر : صفحه 292
• مباحث فی علوم القرآن : صفحه 332
• محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 592