تشبیه تسویه
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تشبیه تسویه : تشبیه دارای مشبّه متعدد و مشبّهٌ‌به واحد
تشبیه با توجه به گوناگونی یکی از دو طرف آن (مشبّه و مشبّهٌ‌به) چهار قسم است که یک قسم آن «تشبیه تسویه» است؛ یعنی هر گاه مشبّه، متعدد و مشبّه‌به واحد باشد، چون چند مشبّه در الحاق به مشبّهٌ‌به واحد، مساوی قرار گرفته‌اند، به این تشبیه، «تشبیه تسویه» می‌گویند؛ مانند:
- صدغ الحبیب و حالی کــلاهما کاللیالی *
- و ثغره فی صــفاء و ادمــعی کاللآلی *
در بیت اول، شاعر زلف محبوب و حال خود را به شب تشبیه کرده تا گویای سیاهی زلف و تاریکی حالت نفسانی خودش باشد، و در بیت دوم، دندان‌های پیشین محبوب و اشک شاعر به لؤلؤ تشبیه شده است. در این تشبیه، مشبه متعدد و مشبّهٌ‌به واحد است.
منابع
- اسالیب البیان فی القرآن : صفحه 287