استعانت
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
استعانت
استعانت: یاری خواستن، کمک جستن.
از آن در باب‌های طهارت، صلات، جهاد، لقطه، و قضاء به مناسبت سخن رفته است.
استعانت بر دو قسم است:
1. استعانت حلال: یاری خواستن از خداوند در همه امور مادّی و معنوی، دنیوی و اخروی، امری مطلوب و مورد ترغیب و تحریص شریعت مقدّس است. 1 کمک جستن از انسان در امر حلال 2 و نیز از غیر انسان مانند حیوان و گیاهان دارویی برای درمان، جایز، بلکه در مواردی مانند توقّف حفظ جان بر آن، واجب است.
2. استعانت حرام: کمک جستن بر امر حرام مانند استعانت بر ساختن شراب، و نیز از راه حرام، مانند استعانت به سحر (--» سحر) ، کهانت (--» کهانت) و شعبده (--» شعبده) حرام است.
در برخی ابواب فقهی از استعانت به نحو خاص، سخن رفته است:
طهارت: به قول مشهور، استعانت در وضو یعنی در ریختن آب در دست وضو گیرنده، کراهت دارد. 3 کراهت آن در مقدّمات دور مانند فراهم کردن آب و گرم کردن آن، مورد اختلاف است. 4 این حکم در غسل و تیمّم نیز جاری است. 5
صلات: به قول مشهور، کمک گرفتن از عصا، دیوار و مانند آن در نماز، هنگام قیام، جایز نیست، و در حال ضرورت، جایز، بلکه واجب است. 6
جهاد: یاری جستن از کفّار ذمّی (--» اهل ذمّه) در جنگ با کفّار حربی (--» اهل حرب) یا باغیان (--» باغی) و نیز از گروهی از کافران حربی یا باغیان
در نبرد با گروهی دیگر از ایشان با وجود مصلحت و نداشتن مفسده، جایز است. 7
قضاء: کمک گرفتن غیر ضروری از قاضی ستمگر با مراجعه به او برای احقاق حق، حرام است، امّا در صورت توقف گرفتن حق بر آن، جایز است. 8
لقطه: بر یابنده کودک گمشده، در صورتی که برای کودک مالی نباشد و نیز فردی که به رایگان نفقه او را بپردازد، وجود نداشته باشد، واجب است برای پرداخت نفقه او در صورت امکان از حاکم اسلامی و در صورت عدم امکان از مسلمان - که خود نیز یکی از آنان است - کمک بگیرد 9 (--» لقیط) .
(--» اعانت)
1 - فاتحه 5؛ اعراف 128.
2 - مائده 2.
3 - الحدائق الناضرة 2 364.
4 - جواهر الکلام 2 343.
5 - الحدائق الناضرة 2 362.
6 - جواهر الکلام 9 248 - 250.
7 - 21 193 و 346.
8 - 40 35.
9 - 38 165.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 434
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «استعانت» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- به لحاظ حلیت و حرمت:
- استعانت حرام، استعانت حلال
- به لحاظ عبادات:
- استعانت در جهاد، استعانت در نماز، استعانت در وضو
- به لحاظ یاری دهنده:
- استعانت از خدا، استعانت از کفار، استعانت بر احضار مکفول، استعانت بغات از کافر