کلمات حبشی قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
کلمات حبشی قرآن : کلماتی از قرآن، به لغت مردم حبشه
زبان حبشی یکی از زبان‌های سامی است که مدت‌های مدیدی در حبشه به کار می‌رفت؛ ولی امروزه جنبه تکلمی آن از میان رفته و در حکم زبان ادبی و تحریری در آمده است.
کلمات حبشی قرآن به عقیده جلال‌الدین سیوطی در کتاب ~المکتفی~ و نیز دیگر صاحبنظران به این ترتیب است:
1. شطر: جانب و طرف: «فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ»؛ «پس روی خود را به سوی مسجدالحرام کن» (بقره// 144) . در آیات 149 و 150 این سوره نیز کلمه «شطر» تکرار شده است.
2. جبت: شیطان و کاهن: «یُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ» (نساء// 51) .
3. حوب: گناه: «إِنَّهُ کَانَ حُوبًا کَبِیرًا» (نساء// 2) .
4. اَوّاه: موقن یا رحیم: «إِنَّ إِبْرَاهِیمَ لأوَّاهٌ حَلِیمٌ» (توبه// 114) .
5. ابلعی: به گلو فرو ببر: «وَقِیلَ یَا أَرْضُ ابْلَعِی مَاءکِ وَیَا سَمَاء أَقْلِعِی وَغِیضَ الْمَاء وَقُضِیَ الأَمْرُ» (هود// 44) .
6. متکئا: ترنج: «فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَکْرِهِنَّ أَرْسَلَتْ إِلَیْهِنَّ وَأَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّکَأً» (یوسف// 31) .
7. طوبی: بهشت: «الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ طُوبَی لَهُمْ وَحُسْنُ مَآبٍ» (رعد// 29) .
8. سکر: سرکه: «وَمِن ثَمَرَاتِ النَّخِیلِ وَالأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا» (نحل// 67) .
9. طه: ای محمد، ای مرد: «طه ** مَا أَنزَلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَی» (طه// 1-2) .
10. حِرْم: (بنا به قرائت اهل کوفه) واجب است: «و حِرْمٌ علی قریة… » (انبیاء// 95) .
11. سِجِلّ: رجل و مرد: «یَوْمَ نَطْوِی السَّمَاء کَطَیِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ» (انبیاء// 104) . (درباره اصل این کلمه و معنای آن، وجوه دیگری نیز گفته شده است) .
12. مشکوة: چراغدان: «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاةٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ… » (نور// 35) .
13. أوِّبی: تسبیح کن: «یَا جِبَالُ أَوِّبِی مَعَهُ وَالطَّیْرَ» (سبأ// 10) .
14. عِرَم: سد: «فَأَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ سَیْلَ الْعَرِمِ» (سبأ// 16) .
15. منسأة: عصا: «تَأْکُلُ مِنسَأَتَهُ» (سبأ// 14) .
16. یس: ای مرد، ای انسان: «یس وَالْقُرْآنِ الْحَکِیمِ» (یس// 1-2) .
17. اوّاب: تسبیح کننده: «إِنَّهُ أَوَّابٌ» (ص// 17) .
18. کفلین: دوچندان: «یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِن رَّحْمَتِهِ» (حدید// 28) .
19. ناشئة اللیل: شب زنده‌داری: «إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْءًا وَأَقْوَمُ قِیلًا» (مزمل// 6) .
20. منفطر: شکافته: «السَّمَاء مُنفَطِرٌ بِهِ» (مزمل// 18) .
21. قَسوَره: شیر: «فَرَّتْ مِن قَسْوَرَةٍ» (مدثر// 51) .
22. یحور: برمی‌گردد: «إِنَّهُ ظَنَّ أَن لَّن یَحُورَ» (انشقاق// 14) .
23. سینین: نیکو: «وَطُورِ سِینِینَ» (التین// 2) .
24. أرائک: تخت‌ها: «عَلَی الْأَرَائِکِ» (کهف// 31) .
25. یَصِدّون: فریاد کشند: «وَلَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذَا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ» (زخرف// 57) .
26. دُرّی: روشنایی‌بخش: «کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ» (نور// 35) .
27. غیض: نقصان یافت، کم شد: «وَغِیضَ الْمَاء وَقُضِیَ الأَمْرُ» (هود// 44).
منابع
- لغت نامه دهخدا جلد 5 : صفحه 7573
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (129-142)
- آشنایی با تفاسیر قرآن : صفحه (39-66)
- القراءات القرآنیة فی ضوء علم اللغة الحدیث : صفحه 313
- لغة القرآن الکریم : صفحه 184
- لغة القرآن الکریم : صفحه (19-30)
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «کلمات حبشی قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: