نَفْس ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
جان
جان: نَفْس) روح (هر موجود جاندار.
به روحی که در کالبد جاندار دمیده شده و موجب زنده ماندن او است، جان گویند و از آن در بابهایی نظیر حج، جهاد، اطعمه و اشربه، حدود و قصاص سخن گفتهاند.
حیات جسم آدمی بسته به جان او است. حفظ جان واجب و در معرض نابودی قرار دادن آن حرام میباشد؛ بلکه به جهت اهمیت ویژه آن، ترک واجب یا فعل حرام در راستای حفظ جان، جایز، بلکه واجب است؛ بدین جهت، خوردن مردار در صورت توقّف حفظ جان بر آن واجب است1) ر اضطرار (؛ چنان که تقیّه هنگام ترس بر جان واجب میشود2) ر تقیّه (.
از شرایط وجوب حج، تحقق استطاعت سَرْبی، یعنی برخوردار بودن راه و مقصد از امنیّت لازم و عدم احساس خطر بر جان است3) ر استطاعت (.
دفاع در برابر مهاجمی که قصد جان آدمی کرده، جایز، بلکه با توقّف حفظ جان بر آن، واجب است و در صورت عدم توانایی بر دفاع، فرار واجب خواهد بود. 4 همچنین دفاع از جان مسلمان در برابر تجاوزگر، در صورت توانایی بر آن و ایمن بودن بر جان خویش واجب است. 5 برخی در وجوب آن اشکال کردهاند6) ر دفاع (.
جان مسلمان و آن که در حکم مسلمان است، مانند کودکان مسلمانان و نیز جان کافر در صورت گردن نهادن به شرایط ذمّه) ر اهل ذمّه (یا امان دادن به وی از سوی مسلمانی) ر امان (و یا قرارداد آتش بس) ر آتش بس (، محترم و تعرّض به آن حرام است) ر احترام (.
چنانچه قصاص کردن عضوی سبب شود قصاص شونده در معرض هلاکت قرار گیرد، قصاص، ساقط و دیه یا ارش) ر ارش (جایگزین آن میشود. سقوط قصاص در مثل مأمومه) ر آمّه (و جایگزین شدن دیه یا ارش به جای آن در همین راستا است. 7
1. جواهر الکلام 2 426 /36. القواعد الفقهیة) مکارم (3 414- 411 /1. العروةالوثقی4 416 /4. جواهر الکلام 355 - 354 /42. 7 651 - 650 /41. 6 16 /21. 5 655 - 652 /4.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 40
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «نَفْس ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اخص
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه نَفْس ( فقه ) به زیرصفحه نَفْس ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 40