مقدمه وجوب
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
مقدمه وجوب : مقدمه دخیل در وجوب ذی المقدمه
مقدمه وجوب، مقدمه‌ای است که وجوب ذی المقدمه به آن بستگی دارد؛ یعنی تا مقدمه موجود نگردد، ذی المقدمه اتصاف به وجوب پیدا نمی‌کند؛ برخلاف مقدمه وجود که اتصاف ذی المقدمه به وجوب، به آن بستگی ندارد، ولی وجود ذی المقدمه در خارج بر آن متوقف است؛ برای مثال، استطاعت نسبت به حج، مقدمه و شرط وجوب محسوب می‌گردد و تا مکلف تمکن مالی خاص (استطاعت) پیدا نکند حج بر او واجب نمی‌گردد. هم چنین، عقل، قدرت و بلوغ که شرایط عامه تکلیف می‌باشد، نسبت به همه واجبات، مقدمه وجوب محسوب می‌گردد و تکلیف وجوبی متوجه شخص غیر عاقل، غیر قادر و غیر بالغ نمی‌گردد.
اصولیون، مقدمه وجوب را از بحث ملازمه بین مقدمه و ذی المقدمه از جهت حکم شرعی خارج می‌دانند، زیرا پیش از این که مقدمه وجوب تحقق پیدا کند، ذی المقدمه وجوبی ندارد تا بحث شود که آیا حکم وجوب ذی المقدمه به مقدمات سرایت می‌کند یا نه، و پس از تحقق مقدمه وجوب، ذی المقدمه واجب می‌گردد و سخن گفتن از سرایت وجوب از واجب به مقدمات، تحصیل حاصل است.
نکته:
واجب را نسبت به مقدمات وجوب، واجب مشروط گویند. درباره واجب مشروط دو دیدگاه وجود دارد:
1. دیدگاه مشهور، که اصل وجوب را به حصول مقدمات وجوب مشروط دانسته و معتقد است تا زمانی که این مقدمات و شروط، حاصل نشود، وجوب و تکلیفی در کار نیست؛
2. دیدگاه مرحوم ' شیخ انصاری '، که اصل وجوب را مشروط نمی‌داند، بلکه آن را مطلق شمرده و این شرایط را، شرایط واجب دانسته و آنها را دو قسم می‌کند:
أ. شرایطی که مفروض الحصول و التحقق می‌باشد؛ یعنی اگر خودبه خود حاصل شد، انجام ذی المقدمه واجب می‌گردد، مانند: فرا رسیدن وقت نسبت به نماز.
ب. شرایطی که بر مکلف لازم است آنها را تحصیل کند، مانند: وضو نسبت به نماز، یا پیمودن راه نسبت به حج.
منابع
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 358
- بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه (175-177)
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 236
- فرهنگ معارف اسلامی جلد 4 : صفحه 339
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 254
- نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 292
- تقریرات اصول جلد -2 : صفحه 66
- اصطلاحات الاصول : صفحه 257
- المحکم فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 119
- آراؤنا فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 132
- قوانین الاصول جلد 1 : صفحه 100
- سیری کامل در اصول فقه جلد 4 : صفحه (542-544)
- ایضاح الکفایة جلد 2 : صفحه 184
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «مقدمه وجوب» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مقدمه وجوب به زیرصفحه مقدمه وجوب/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- جلد 1 : صفحه 417
- آراؤنا فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 132
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 159، 325
- اصطلاحات الاصول : صفحه 257
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 254
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 2 : صفحه 269، 271، 272، 386
- المحصول فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 481
- المحکم فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 119، 236
- المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 156
- الوصول الی کفایة الاصول جلد 2 : صفحه 79
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 358
- ایضاح الکفایة جلد 2 : صفحه 184
- بحوث فی الاصول جلد -1 : صفحه 141
- بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه (175-177)، 177
- تسدید الاصول جلد 1 : صفحه 224
- تقریرات اصول جلد -2 : صفحه 66
- تقریرات اصول : صفحه 66
- حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 223
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 227، 228، 236، 259
- سیری کامل در اصول فقه جلد 4 : صفحه (542-544)
- فرهنگ معارف اسلامی جلد 4 : صفحه 339
- فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 183، 194، 197
- قوانین الاصول جلد 1 : صفحه 100، 200
- کفایة الاصول : صفحه 117
- مباحثی از اصول فقه جلد 2 : صفحه 119
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 303، 378
- معارج الاصول : صفحه 73
- مقالات الاصول جلد 1 : صفحه 308
- منتقی الاصول جلد 2 : صفحه 107، 176
- نهایة الاصول : صفحه 158
- نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 292