مقدمه واجب

توضیح مفهومی

مقدمه واجب : بحث از وجوب یا عدم وجوب شرعی مقدمه امر واجب

مراد از مقدمه واجب، ثبوت ملازمه شرعی بین حکم واجب و مقدمه آن است؛ به این بیان که در ملازمه عقلی میان وجوب شیء و مقدمه آن تردیدی نیست؛ برای مثال، عقل میان رفتن به بام ساختمان بلند و لزوم استفاده از وسیله بالابر مناسب برای این کار، ملازمه می‌بیند، اما سخن درباره ملازمه شرعی میان واجب و مقدمه آن، مانند نماز و وضو، است که آیا وجوب شرعی نماز به وضو نیز که مقدمه آن است سرایت می‌کند تا وضو هم به عنوان مقدمه، واجب باشد یا نه.

در این باره دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد؛ برخی، ملازمه را نپذیرفته و برخی پذیرفته‌اند. گروه دوم نیز در موارد زیر با هم اختلاف دارند:

أ. در مورد اطلاق و اشتراط وجوب مقدمه:

1. برخی مانند مرحوم ' صاحب کفایه ' معتقدند که وجوب مقدمه از نظر اطلاق و اشتراط، تابع وجوب ذی المقدمه است؛

2. برخی مانند مرحوم ' صاحب معالم ' معتقدند وجوب مقدمه به اراده انجام ذی المقدمه، مشروط است؛ یعنی اگر کسی اراده انجام مقدمه را داشت، وجوب ذی المقدمه به مقدمه سرایت می‌کند.

ب. در مورد معروض وجوب؛ یعنی بنا بر وجوب مقدمه، چه چیزی واجب می‌شود؛ ذات مقدمه یا مقدمه مشروط به قید:

1. برخی می‌گویند: ذات مقدمه واجب نیست، بلکه مقدمه‌ای که همراه با ' قصد توصل ' به ذی المقدمه باشد وجوب دارد؛ برای مثال، اگر مکلف‌به قصد انجام نماز واجب وضو بگیرد، این وضو نیز واجب می‌شود، اما اگر به قصد ثواب وضو بگیرد، واجب نیست، هر چند می‌تواند با آن، نماز بخواند، و در جایی که وضو را به قصد اقامه نماز واجب می‌گیرد اگر مانعی پیش آید و او نتواند با آن وضو اقامه نماز کند، به واجب بودن آن خدشه‌ای وارد نمی‌شود (دیدگاه منسوب به ' شیخ انصاری ') ؛

2. برخی دیگر مقدمه‌ای را واجب می‌دانند که دارای عنوان ایصال باشد (مقدمه موصله) ؛ یعنی پس از مقدمه، ذی المقدمه نیز انجام گیرد، اما اگر ذی المقدمه رخ ندهد آن مقدمه واجب نیست (نظر ' صاحب فصول ') ؛

3. مشهور علما، هم چون مرحوم ' آخوند خراسانی ' معتقدند ذات مقدمه، بدون قید و شرط واجب است.

نکته:

در این که این مسئله، فقهی است یا اصولی و یا کلامی، و این که از مباحث الفاظ است یا از مباحث عقلی، اختلاف وجود دارد.

منابع

1. مناهج الوصول الی علم الاصول جلد 1 : صفحه 323
2. تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 198
3. بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 175
4. دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه (258-259)
5. تقریرات اصول جلد -2 : صفحه 61
6. المحکم فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 233
7. مباحثی از اصول فقه جلد 2 : صفحه 119
8. آراؤنا فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 128
9. الوصول الی کفایة الاصول جلد 2 : صفحه 7
10. نهایة الدرایة فی شرح الکفایة جلد 1 : صفحه 159
11. بحوث فی الاصول : صفحه 133
12. الوافیة فی اصول الفقه : صفحه 219
13. کفایة الاصول : صفحه 14
14. منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 2 : صفحه 201
15. فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 261
16. قوانین الاصول جلد 1 : صفحه 101
17. اصول الفقه جلد 1 : صفحه 245
18. مقالات الاصول جلد 1 : صفحه 289
19. نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 258
20. ایضاح الکفایة جلد 2 : صفحه (321-322)
21. ایضاح الکفایة جلد 2 : صفحه 165
22. سیری کامل در اصول فقه جلد 4 : صفحه (433-480)
23. تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 203
24. اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 212
25. مطارح الانظار : صفحه 37
26. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «مقدمه واجب» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

مقدمات واجب

اعم

مقدمه ( اصول فقه )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مقدمه واجب به زیرصفحه مقدمه واجب/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• آراؤنا فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 128
• اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 148، 150، 154، 155، 156، 158، 212، 213، 220، 221، 230، 231، 232، 233، 235، 239، 243
• اصول الاستنباط : صفحه 89، 90، 91
• اصول الفقه جلد 1 : صفحه 245، 246، 247، 254، 255، 256، 269، 271، 272
• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1 : صفحه 96
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 2 : صفحه 269، 270، 271، 367، 384، 391، 394، 468
• القواعد و الفوائد جلد 1 : صفحه 192
• القواعد و الفوائد جلد 2 : صفحه 63
• المحصول فی علم اصول الفقه جلد 2 : صفحه 189، 192، 196
• المحصول فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 459، 461، 463، 465، 575، 576، 578، 580، 606، 627
• المحصول فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 18
• المحکم فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 233، 235، 236، 261، 262، 267، 283
• المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 156، 158
• الوافیة فی اصول الفقه : صفحه 219، 220
• الوصول الی کفایة الاصول جلد 2 : صفحه 7
• انوار الاصول جلد 1 : صفحه 350، 351، 352، 353، 354، 357، 358، 373، 404، 415، 432، 433، 434
• ایضاح الکفایة جلد 2 : صفحه 165، (321-322)
• بحوث فی الاصول : صفحه 133
• بحوث فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 25
• بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 175، 202، 203، 204، 205، 213، 255، (265-268)، 269، 271، 273، 274، 276، 281، 283، 286
• تسدید الاصول جلد 1 : صفحه 213، 214
• تقریرات اصول جلد -2 : صفحه 61
• تقریرات اصول : صفحه 61
• تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 198، 199، 200، 201، 202، 203، 209، 256، 285
• حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 215، 264، 269، 270، 271، 274، 290، 292، 294، 296، 298، 299، 300، 392
• درر الفوائد فی الحاشیة علی الفرائد جلد 1 : صفحه 308
• دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 125
• دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 227، 252، (258-259)
• سیری کامل در اصول فقه جلد 4 : صفحه (433-480)
• شرح اصول فقه جلد 2 : صفحه 92
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 93، 94، 95، 104، 105، 106، 107، 108، 121
• فرهنگ معارف اسلامی جلد 4 : صفحه 338
• فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 261، 271، 284، 286، 287، 294، 295، 296، 298، 299، 300
• قوانین الاصول جلد 1 : صفحه 101
• کفایة الاصول : صفحه 14، 114، 143، 144، 150، 155، 157، 158، 159
• مباحثی از اصول فقه جلد 2 : صفحه 119
• مبادی فقه و اصول : صفحه 251
• محاضرات فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 15
• محاضرات فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 292، 293، 294، 295، 297، 302، 377، 378، 380، 403، 404، 405، 436، 437
• مطارح الانظار : صفحه 37
• معارج الاصول : صفحه 73
• معالم الدین و ملاذ المجتهدین : صفحه 60
• مقالات الاصول جلد 1 : صفحه 289، 299، 334
• مناهج الوصول الی علم الاصول جلد 1 : صفحه 323
• منتقی الاصول جلد 2 : صفحه 95، 97، 100، 101، 179، 326، 328، 331، 333
• منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 2 : صفحه 200، 201
• نهایة الاصول : صفحه 153، 154، 161، 191، 196، 198، 200، 277
• نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 258، 259، 260، 261، 262، 270، 271، 273، 275، 279، 290، 291، 292، 333، 335، 337، 344، 348، 349، 350، 351، 353، 356
• نهایة الدرایة فی شرح الکفایة جلد 1 : صفحه 158، 159