مفهوم مکان ( اصول فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
مفهوم مکان ( اصول فقه ) : بحث از انتفای حکم مقیّد به مکان معین در غیر آن مکان
مفهوم مکان، از اقسام مفهوم مخالف و به معنای نفی طبیعی حکم از موضوع، در خارج از مکان معین شده است، در صورتی که در منطوق کلام، آن حکم برای همان موضوع و در مکان معین شده، اثبات شده باشد، برای مثال، اگر کسی به وکیل خود بگوید: ' بعه فی مکان کذا '؛ این کالا را در فلان شهر یا کشور بفروش ' و او تخلف کرده و آن را در مکان دیگری بفروشد، عقد صحیح نیست.
در کتاب ' الفصول فی الاصول ' آمده است:
' مفهوم الزمان و المکان و هو نفی الحکم عما وقع خارجاً عنهما ' [۱] .
به این ترتیب، مفهوم مکان در جایی است که حکم، بر مکان معلق شده باشد، مانند: ' تصدق فی المسجد ' که اگر مفهوم مخالف داشته باشد، به معنای عدم وجوب تصدق در غیر مسجد است.
در مورد حجیت مفهوم مکان دیدگاه‌ها مختلف است؛ برخی همانند ' شافعی ' و صاحب ' البرهان ' آن را حجت می‌دانند، ولی علمای شیعه، حجیت آن را نپذیرفته‌اند.
در کتاب ' تمهید القواعد ' آمده است:
' مفهوم الزمان و المکان حجة عند جماعة و مردود عند المحققین ' [۲].
پانوشت
منابع
- قوانین الاصول جلد 1 : صفحه 192
- التمهید فی تخریج الفروع علی الاصول : صفحه 259
- فرهنگ نامه اصول فقه