معنای حکایی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
معنای حکایی : معنای حکایت کننده از واقعیتی در خارج
معنای حکایی، معنایی است که از واقعیتی در خارج حکایت می‌نماید؛ برای مثال، لفظ ' زید ' معنای حکایی دارد، زیرا سبب حضور معنا در ذهن می‌گردد؛ معنایی که از واقعیت خارجی زید حکایت می‌کند.
در حکایی بودن معنای اسمی اختلافی نیست، اما درباره حکایی بودن معنای حرفی اختلاف وجود دارد.
برخی هم چون مرحوم ' نایینی ' تمام حروف را دارای معنای ایجادی می‌دانند، زیرا حروف سبب ایجاد ربط نسبت کلامی می‌شود و حکایتی در خود آنها وجود ندارد؛ اما برخی برای اکثر حروف معنای حکایی قائل هستند؛ حروفی هم چون ' مِن '، ' اِلی '، ' عَلی '، ' فی ' و غیره؛ برای مثال، کلمه ' من ' را حاکی از واقعیتی در خارج می‌دانند، اما واقعیتی که حاکی از نسبت و ارتباط بین دو شیء است.
نکته:
مرحوم ' نایینی ' اخطاری و حکایی بودن معنا را به هم پیوسته دانسته است؛ یعنی هر معنای اخطاری، حکایی نیز هست؛ اما برخی مانند مرحوم ' خویی ' ملاک اخطاری و حکایی بودن را متفاوت دانسته‌اند؛ به این بیان که ملاک اخطاری بودن معنا، استقلال داشتن آن است ـ که حروف این خاصیت را ندارد ـ اما ملاک حکایی بودن، وجود نوعی تقرر و ثبوت در عالم معنا است و حروف نیز دارای این ملاک می‌باشد؛ از این رو حروف نیز در عالم معنا، نوعی ثبوت و تقرر دارد، هر چند نحوه ثبوت آنها به خلاف اسما _ که استقلالی است ـ تعلقی می‌باشد.
پانوشت
منابع
- فوائد الاصول جلد 2,1 : صفحه 37
- سیری کامل در اصول فقه جلد 1 : صفحه 427
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 40
- تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 30
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «معنای حکایی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه معنای حکایی به زیرصفحه معنای حکایی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.