معصیت ( اصول فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
معصیت ( اصول فقه ) : مخالفت با تکلیف واقعیِ منجّز، بدون عذر معتبر
معصیت، مقابل اطاعت بوده و به معنای مخالفت نمودن مکلف با اوامر و نواهی مولا است، و در صورتی که بدون عذر و از روی عمد و اختیار صورت گیرد، موجب استحقاق عقوبت وی می‌گردد؛ به بیان دیگر، معصیت آن است که مکلف با تکلیفی لزومی و واقعی که بر او منجّز شده است، بدون عذر مخالفت ورزد.
نکته:
تجرّی و معصیت در مرحله ' نیت معصیت ' که حاکی از قبح فاعلی و موجب استحقاق ذم است با یک دیگر توافق و اشتراک دارند؛ اما در مرحله ' ارتکاب فعل قبیح ' ـ قبح فعلی ـ که موجب استحقاق عقوبت است باهم تفاوت دارند؛ یعنی فرق آن دو در عمل خارجی است؛ به این بیان که در معصیت، علاوه بر نیت معصیت، آن عمل انجام شده، مخالفت با مولا شمرده می‌شود، اما در تجری، آن عملی که محقق می‌گردد، به حسب اعتقاد شخص مرتکب، مخالفت با مولا است، اما بر حسب واقع، مخالفت با مولا محسوب نمی‌شود.
برخی مانند مرحوم ' صاحب فصول ' ـ بر خلاف نظر بیشتر اصولیون [۱] ـ معتقدند که عاصی مستحق دو عقوبت است؛ یکی به خاطر نیت معصیت، و دیگری به دلیل ارتکاب عمل خارجی، اما این دو با هم تداخل می‌نمایند؛ بنابراین، در تجری شخص به خاطر نیت معصیت، مستحق عقوبت است.
پانوشت
منابع
- سیری کامل در اصول فقه جلد 9 : صفحه 262
- سیری کامل در اصول فقه جلد 9 : صفحه 252
- کتاب التعریفات : صفحه 97
- المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 30
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه معصیت ( اصول فقه ) به زیرصفحه معصیت ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اصطلاحات الاصول : صفحه 94
- اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 86
- المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 27، 30
- انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 1 : صفحه 46
- تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 13
- تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 14
- سیری کامل در اصول فقه جلد 9 : صفحه 252، 262
- کتاب التعریفات : صفحه 97
- کفایة الاصول : صفحه 302
- مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 27
- منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 26