مرکب مزجی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
مرکب مزجی : مرکب غیر تقییدیِ غیر متضمن معنای حرفی در جزء دوم آن
مرکب مزجی، نوعی مرکب ناقص غیر تقییدی است که از دو اسم یا از یک اسم و یک فعل ترکیب شده و در حکم یک کلمه است، مانند: ' بعلبک ' که از بعل ـ نام یک بت ـ و بک _ نام یک پادشاه _ ترکیب شده و برای شهری در لبنان عَلَم شده است.
توضیح:
مرکب، از دو یا چند کلمه تشکیل شده است، که اگر در این ترکیب، نسبت حکمیه وجود داشته باشد، به آن مرکب تام می‌گویند، اگر نسبت حکمیه وجود نداشته باشد، به آن مرکب ناقص می‌گویند، که دو گونه است:
1. اگر یک جزء آن برای جزء دیگر قید باشد، یعنی بین آنها نسبت تقییدی وجود داشته باشد، به آن مرکب ناقص تقییدی می‌گویند، که یا وصفی است و یا اضافی؛
2. اگر یک جزء آن برای دیگری قید نباشد، به آن مرکب ناقص غیر تقییدی می‌گویند، که چند نوع است، زیرا یا در حکم کلمه واحد است یا نیست. آن جا که در حکم یک کلمه نیست، مثل: ' منک ' یا ' فیک ' و آن جا که در حکم یک کلمه است دو صورت دارد، چون یا جزء دوم آن متضمن حرف است، مثل: ' خمسه عشر ' که در اصل ' خمسة و عشر ' بوده است، و یا متضمن حرف نیست، که به آن مرکب مزجی می‌گویند و به دو صورت می‌آید، زیرا یا مرکب از دو اسم است، مثل: ' بعلبک ' و یا مرکب از یک اسم و یک فعل می‌باشد مثل: ' تأبّط شرّاً '؛ در این نوع نیز یا فعل بر اسم مقدم است یا مؤخر.
منابع
- کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم جلد 1 : صفحه (534-535)
- منطق صوری : صفحه 69
- رهبرخرد : صفحه (24-25)
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2,1 : صفحه 19
- فرهنگ نامه اصول فقه