مخاطبان قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
از برخی روایات چنین استفاده شده است که مخاطبان قرآن فقط پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع) هستند؛ برای نمونه، زید شحّام از امام باقر (ع) روایت می‌کند که آن حضرت خطاب به قتادة بن دعامه (فقیه اهل بصره) با لحن توبیخ‌آمیز می‌فرماید: به من خبر رسیده است که قرآن را تفسیر می‌کنی… اگر به استنباط شخصی یا به استناد اقوال سایر مردم چنین می‌کنی، خود و دیگران را هلاک کرده‌ای؛ زیرا قرآن را تنها کسی می‌فهمد که مخاطب آن است (إنّما یعرفُ القرآنَ مَن خُوطِبَ به) .
اما قول مشهور آن است که قرآن برای عموم مردم نازل شده است و همه مردم مخاطب قرآن هستند و احادیثی که نوعی اختصاص از آن فهمیده می‌شود، ناظر به فهم معانی بطون قرآن یا امثال آن است.
از زاویه دیگر این پرسش مطرح است که آیا قرآن برای همه جهانیان است یا به مؤمنان و متّقیان اختصاص دارد؟ در بعضی از آیات، تعبیراتی نظیر: «هُدًی لِّلْمُتَّقِینَ» (بقره //2) و «وَهُدًی وَبُشْرَی لِلْمُؤْمِنِینَ» (بقره// 97) آمده است؛ ولی در بعضی دیگر مانند «إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ» (یوسف// 104) و «وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَةً لِّلْعَالَمِینَ» (انبیاء // 107) قرآن را برای عموم مردم دانسته است.
در پاسخ این پرسش گفته شده: در آیاتی که خطاب قرآن به همه مردم عالم است، در واقع می‌خواهد بگوید قرآن به قوم و دسته خاصی اختصاص ندارد و هر کس به طرف قرآن بیاید نجات می‌یابد؛ اما در آیاتی که از کتاب هدایت بودن برای مؤمنان و متّقیان نام می‌برد، می‌خواهد این نکته را روشن کند که سرانجام چه کسانی رو به قرآن می‌آورند و چه گروه‌هایی از آن دوری خواهند گزید.
منابع
- وسائل الشیعه (آل البیت) جلد 27 : صفحه (176-206)
- آشنایی با قرآن جلد (2,1) : صفحه 43
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 338
- مکاتب تفسیری : صفحه (295-300)
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «مخاطبان قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مخاطبان قرآن به زیرصفحه مخاطبان قرآن/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.