محکم ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
محکم ( علوم قرآنی ) : عبارت دارای معنای صریح و بدون احتمالات مختلف
«محکم» اسم مفعول از باب افعال به معنای «متقن» و «ممنوع» است؛ چنان‌که گفته می‌شود: أحکم الأمر، أی: أتقنه (کار را استوار کرد) و أحکم الرأی، أی: أتقنه و مَنَعه من الفساد.
قرآن کریم به هر دو معنا محکم است؛ یعنی هم الفاظ و معانی آن متقن و استوار است و هم ممنوع و بازداشته شده از هر نقص و عیبی است: «کِتَابٌ أُحْکِمَتْ آیَاتُهُ» (هود// 1) .
اما در اصطلاح، آیات محکم آیاتی هستند که از لحاظ دلالت چنان صریح و روشن‌اند که هیچ زمینه‌ای برای احتمالات دیگر در معنای آن‌ها باقی نمی‌گذارند. این آیات بنا به مفاد آیه 7 سوره آل عمران أُمّ‌الکتاب‌اند؛ یعنی اصل، مرجع، مفسر و توضیح‌دهنده آیات دیگرند؛ چنان‌که راغب در ~المفردات فی غریب القرآن~ می‌گوید: «المحکم ما لاتعرض فیه شبهة لا من حیث اللفظ و لا من حیث المعنی، و المتشابه ما لا ینبیء ظاهره عن المراد».
برخی برای شناساندن «محکم» ملاکات یا مصادیقی را ذکر کرده‌اند؛ مانند:
1. محکم آن است که قابل تأویل نباشد.
2. آیاتی که اخبار انبیا و امت‌های آن‌ها به تفصیل و با تکرار در آن‌ها آمده است.
3. آیاتی که فرایض و وعد و وعید در آن‌ها آمده است.
4. آیاتی که ظاهرش مراد واقعی است.
5. آن است که مراد واقعی آن معلوم باشد؛ چه با فهم ظاهر آیه و چه با تأویل آن.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 68
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 3
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 289
- تفسیر نمونه : صفحه (320-330)
- من هدی القرآن جلد 4 : صفحه 121
- التمهید فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 11
- قرآن در اسلام : صفحه 42
- تاریخ قرآن : صفحه 220
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 3 : صفحه (11-76)
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه محکم ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه محکم ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آنچه باید از قرآن بدانیم جلد 2 : صفحه 289
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 3، 35
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 68
- البرهان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 289
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (12-83)
- التمهید فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 11
- تاریخ قرآن : صفحه 220
- تفسیر نمونه : صفحه (320-330)
- درآمدی برعلوم قرآن : صفحه 223
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 3 : صفحه (11-76)
- علوم القرآن : صفحه 165
- قرآن در اسلام : صفحه 42
- کفایة الاصول : صفحه 289
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه 289
- محکم و متشابه قرآن : صفحه 9
- من هدی القرآن جلد 4 : صفحه 121
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 289، 291