عملکردها

محکم ( علوم قرآنی )

از دانشنامه علوم اسلامی

رده‌ها
(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

توضیح مفهومی

محکم ( علوم قرآنی ) : عبارت دارای معنای صریح و بدون احتمالات مختلف

«محکم» اسم مفعول از باب افعال به معنای «متقن» و «ممنوع» است؛ چنان‌که گفته می‌شود: أحکم الأمر، ‌أی: أتقنه (کار را استوار کرد) و أحکم الرأی، ‌أی: أتقنه و مَنَعه من الفساد.

قرآن کریم به هر دو معنا محکم است؛ یعنی هم الفاظ و معانی آن متقن و استوار است و هم ممنوع و بازداشته شده از هر نقص و عیبی است: «کِتَابٌ أُحْکِمَتْ آیَاتُهُ» (هود// 1) .

اما در اصطلاح، آیات محکم آیاتی هستند که از لحاظ دلالت چنان صریح و روشن‌اند که هیچ زمینه‌ای برای احتمالات دیگر در معنای آن‌ها باقی نمی‌گذارند. این آیات بنا به مفاد آیه 7 سوره آل عمران أُمّ‌الکتاب‌اند؛ یعنی اصل، مرجع، مفسر و توضیح‌دهنده آیات دیگرند؛ چنان‌که راغب در ~المفردات فی غریب القرآن~ می‌گوید: «المحکم ما لاتعرض فیه شبهة لا من حیث اللفظ و لا من حیث المعنی، و المتشابه ما لا ینبیء ظاهره عن المراد».

برخی برای شناساندن «محکم» ملاکات یا مصادیقی را ذکر کرده‌اند؛ مانند:

1. محکم آن است که قابل تأویل نباشد.

2. آیاتی که اخبار انبیا و امت‌های آن‌ها به تفصیل و با تکرار در آن‌ها آمده است.

3. آیاتی که فرایض و وعد و وعید در آن‌ها آمده است.

4. آیاتی که ظاهرش مراد واقعی است.

5. آن است که مراد واقعی آن معلوم باشد؛ چه با فهم ظاهر آیه و چه با تأویل آن.

منابع

  1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 68
  2. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 3
  3. مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 289
  4. تفسیر نمونه : صفحه (320-330)
  5. من هدی القرآن جلد 4 : صفحه 121
  6. التمهید فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 11
  7. قرآن در اسلام : صفحه 42
  8. تاریخ قرآن : صفحه 220
  9. علوم القرآن عند المفسرین جلد 3 : صفحه (11-76)

اصطلاح‌نامه

اعم

محکم و متشابه

اخص

محکم با واسطه، محکم بیواسطه، محکم ظاهر، محکم مطلق، محکم مِن وجه، محکم نصّ

وابسته

آیات محکم ( علوم قرآنی )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه محکم ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه محکم ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

  • آنچه باید از قرآن بدانیم جلد 2 : صفحه 289
  • الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 3، 35
  • البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 68
  • البرهان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 289
  • التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (12-83)
  • التمهید فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 11
  • تاریخ قرآن : صفحه 220
  • تفسیر نمونه : صفحه (320-330)
  • درآمدی برعلوم قرآن : صفحه 223
  • علوم القرآن عند المفسرین جلد 3 : صفحه (11-76)
  • علوم القرآن : صفحه 165
  • قرآن در اسلام : صفحه 42
  • کفایة الاصول : صفحه 289
  • مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه 289
  • محکم و متشابه قرآن : صفحه 9
  • من هدی القرآن جلد 4 : صفحه 121
  • مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 289، 291