عموم مشابهت

توضیح مفهومی

عموم مشابهت : جواز تعدّی از مورد منصوص به مورد مشابه، به دلیل حکم شارع به مشابهت آن

عموم مشابهت، از راه‌های جواز تعدی از ' مورد نص شرعی ' بوده و به معنای سرایت دادن حکم شرعی از موردی است که درباره آن نص وجود دارد، به مورد دیگری که در آن نصی وارد نشده، به خاطر شباهت میان آن دو در یکی از نص‌های شرعی، مشروط به این که عرف از این نص، عموم مشابهت بفهمد؛ یعنی فهم عرفی این باشد که میان این دو مورد از هر نظر، از جمله در حکم شرعی، مشابهت وجود دارد و سپس حکم شرعی یکی را به دیگری سرایت دهد.

برای مثال، در نص آمده است: ' الطواف بالبیت صلاة؛ طواف خانه خدا همان نماز است '، از سوی دیگر، نماز دارای احکام خاصی است که در نصوص شرعی بیان شده است، مثل: لزوم طهارت و قصد قربت؛ حال، با توجه به این که شارع در این نص، این دو را به یک دیگر تشبیه نموده و عرف نیز از این تشبیه عموم مشابهت را می‌فهمد، احکام شرعی نماز را به طواف سرایت می‌دهد و حکم می‌کند که در طواف نیز قصد قربت و طهارت شرط است.

نکته:

بر هر مجتهدی واجب است که از مورد نص شرعی تعدی نکند و آن را به خلاف ظاهرش حمل ننماید مگر آن که دلیل شرعی معتبری مثل اجماع، عقل و غیره بر این کار داشته باشد. از دلایل جواز تعدی از مورد نص به مورد دیگر، فهم عرفی است که یکی از مصادیق آن، عموم مشابهت می‌باشد.

منابع

1. الفوائد الحائریة : صفحه 150
2. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

وابسته

تنقیح مناط

منابع

• الفوائد الحائریة : صفحه 150