عدم تأثیر
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
عدم تأثیر : تخلّف حکم از « وصف جامع » در قیاس فقهی
عدم تأثیر، از مبطلات علت در قیاس بوده و عبارت است از تخلف حکم از ' وصف جامع ' در قیاس؛ به بیان دیگر، به عدم انتفای حکم هنگام انتفای وصفی که به عنوان علت وجود حکم در موصوف (اصل) شناخته شده، عدم تأثیر می‌گویند، زیرا لازمه علت بودن وصف این است که همان گونه که وجود وصف، در وجود حکم مؤثر است، عدم وصف نیز در انتفای حکم مؤثر باشد. بنابراین، هر گاه وصف منتفی شود ولی حکم از موصوف (اصل) آن منتفی نشود این امر نشانه عدم علیت وصف برای وجود حکم در موصوف (اصل) است.
برای مثال، ' شافعی ' بیع ' مبیع غایب ' را صحیح نمی‌داند و دلیل آن را وصف ' غیر مرئی بودن مبیع ' می‌داند و آن را با عدم صحت بیع پرنده در هوا قیاس می‌کند که علت آن را نیز غیر مرئی بودن می‌داند؛ ولی به او اشکال می‌شود که این وصف تأثیری در اصل ندارد، زیرا علت عدم صحت بیع پرنده در هوا، وصف ' عدم قدرت بر تسلیم ' آن است نه وصف ' غیر مرئی بودن '، پس اگر مرئی هم باشد، بیع آن اشکال دارد.
نکته:
میان اصولیون اهل سنت درباره ابطال علت به سبب ' عدم تأثیر ' اختلاف است؛ برخی معتقدند عدم تأثیر، مطلقا مبطل علیت در قیاس نیست؛ بعضی دیگر بر این عقیده‌اند که عدم تأثیر مطلقا مبطل علیت است؛ گروهی نیز علت منصوص را مبطل ندانسته ولی علت مستنبط را مبطل می‌دانند.
منابع
- اصول الفقه جلد 4 : صفحه 130
- اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 700
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 5 : صفحه 261
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه عدم تأثیر به زیرصفحه عدم تأثیر/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.