ظانّ
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ظانّ : مکلّفِ دارای ظنّ به موضوع یا حکم شرعی
ظان، به شخصی اطلاق می‌شود که در نفسش نسبت به چیزی حالت ظن پدید آمده است، و در اصول فقه به مکلفی گفته می‌شود که از راه‌ها و ادله شرعی، به حکم یا موضوع ظن پیدا کرده است.
توضیح:
وقتی مکلفی به اجمال، متوجه می‌شود که یک موضوع در اسلام دارای حکمی است، وظیفه دارد از حکم واقعی آن جست‌و‌جو و تحقیق نماید، حال پس از آن، یا به حکم شرعی واقعی، قطع پیدا می‌کند که به او ' قاطع ' گفته می‌شود و قطع او برایش حجت است، و یا ظن پیدا می‌کند که به او ' ظان ' اطلاق می‌گردد، و یا در حکم واقعی دچار شک می‌گردد که به او ' شاک ' می‌گویند.
در صورت انفتاح باب علمی و حجیت ظن خاص، اگر ظن او به حکم شرعی از راه‌های معتبر (امارات معتبر) به دست آمده باشد، این ظن، در حق او حجت است؛ اما اگر ظن، از راه‌های غیر معتبر، مثل قیاس، به دست آمده باشد، حکم شک را دارد و باید به وظیفه شاک عمل نماید.
و در صورت انسداد باب علم و علمی و حجیت ظن مطلق، هر ظنی از هر راهی برای او پدید آید، حجت است، مگر این که از ظنونی باشد که از تمسک به آن نهی شده است، مثل: ظن خاص حاصل از قیاس.
منابع
- تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 34
- شرح رسائل جلد 1 : صفحه 6
- فرهنگ نامه اصول فقه