سبب کلامی اختلاف قرائات
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
سبب کلامی اختلاف قرائات : عامل سیاسی تغییر در الفاظ یا اعراب قرآن
یکی از عوامل اختلاف قرائت‌ها، آرای عقیدتی و کلامی است که گاهی صاحبان آرای کلامی، قرائت متداول را با عقیده و اعتقاد خود منطبق ندیده و آیات را به وجهی خوانده‌اند که با نظر و عقیده آنان مطابق باشد؛ چنان‌که برخی از معتزله «و کلّم الله موسی تکلیماً» را به نصب «الله» خوانده‌اند؛ زیرا در صورت رفع آن، آیه به این معنا خواهد بود که «خدا با موسی سخن گفت». معتزله معتقدند خدای متعالی با کلام معمول سخن نمی‌گوید؛ در حالی که اجماع علمای نحو بر این است که وقتی فعلی با مصدر، تأکید شد، دیگر مجازی نیست و حقیقی خواهد بود. در این‌جا نیز که فعل «کَلَّمَ» با مصدر «تکلیما» تأکید شده، کلام حقیقی است.
همچنین برخی کلمه «فاقتلوا» در «فَتُوبُواْ إِلَی بَارِئِکُمْ فَاقْتُلُواْ أَنفُسَکُمْ» (بقره// 54) را به صورت «و أقیلوا» خوانده‌اند؛ زیرا معتقدند امر به قتل نفس از جانب خداوند، صحیح نیست.
این گونه قرائت‌ها از طرف ارباب مذاهب خاص که با قرائت معروف و متداول مخالفت دارد بسیار است.
منابع
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 40
- شناخت قرآن : صفحه 138
- الجامع لاحکام القرآن جلد 1 : صفحه 402
- الجامع لاحکام القرآن جلد 6 : صفحه 18