سبب سیاسی اختلاف قرائات
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
سبب سیاسی اختلاف قرائات : عامل سیاسی تغییر در الفاظ یا اِعراب قرآن
بروز آرا و مذاهب گوناگون در مسائل نحوی، کلامی و سیاسی سبب شد برخی درپی یافتن مستندی (مطابق با رأی خود) در قرآن باشند؛ تا آن‌جا که در نص قرآن دست برده، در صدد تغیر آن برآمدند؛ اما خداوند طبق وعده صریح «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ» (حِجر// 9) همیشه نص مُنزَل را حفظ کرده و این گونه تلاش‌ها به جایی نرسیده است.
اینک نمونه‌ای از تأثیر انگیزه‌های سیاسی برای تغییر نص:
ابوعبید قاسم بن سلام (م224 ق) در ~فضائل القرآن و معالمه و آدابه~، و ابن‌جریر طبری در تفسیرش، و حاکم در ~المستدرک~، و صاحب ~کنزالعمال~ نقل کرده‌اند عمر بن خطاب آیه 100 سوره توبه را چنین می‌خواند: «والسابقون الأوّلون من المهاجرین و الأنصارُ الذین اتّبعوهم بإحسان رضی الله عنهم و رضوا عنه».
در این قرائت «و الانصار» مرفوع خوانده شده و حرف «واو» از اوّل «الذین» حذف شده که در این صورت، معنای آیه چنین است: «و پیشینیان نخستین از مهاجران و انصاری که در نیکوکاری از مهاجران پیروی کرده‌اند، خداوند از ایشان راضی است».
قرائت عمربن خطاب بر این مبنا است که اولویت و سبقت، خاص مهاجران، و فضل و خصوصیت انصار، در تبعیت و پیروی از مهاجران است. وی در پاسخ به معترضان به این قرائت به این موضوع تصریح کرده و داستان وی و زید و حکمیت ابیّ بن کعب در این باره مشهور است.