سببیت ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
سببیت ( علوم قرآنی ) : تقدّم و تأخر رتبی بین دو چیز؛ از عوامل تقدیم یا تأخیر لفظ
یکی از عوامل تقدیم و تأخیر میان الفاظ قرآن، تقدیم و تأخیر به سببیت و علیت (تقدم بالعلّیه) است، بدین معنا که گاهی در قرآن کریم لفظی که سببیت برای تحقق مفهوم لفظی دیگر دارد بر مسبّبِ خود- به لحاظ این که سبب و علت تامه بر مسبب خود تقدّم رتبی دارد و نه تقدم زمانی- مقدم می‌شود تا کلام زیبا و بلیغ شود؛ مانند:
1. تقدیم «عبادت» بر «استعانت» در «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ» (فاتحه// 5) ؛ زیرا «عبادت» سبب حصول «اعانت» است.
2. مقدم شدن «توبه» بر «طهارت» در «إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ» (بقره// 222) ؛ زیرا «توبه» سبب حصول «طهارت» و پاکیزگی نفس است.
3. تقدیم «إفک» بر «إثم» در آیه «وَیْلٌ لِّکُلِّ أَفَّاکٍ أَثِیمٍ» (جاثیه// 7) ؛ زیرا «إفک» سبب «إثم» است.
4. تقدیم «العزیز» بر «الحکیم» در آیه «إِنَّکَ أَنتَ العَزِیزُ الحَکِیمُ» (بقره// 129) ؛ چون خداوند عزیز و قدرتمند است، حکم صادر می‌کند؛ پس «قدرت» سبب «حکم» و دستور است.
5. تقدیم «العلیم» بر «الحکیم» در آیه «إِنَّکَ أَنتَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ» (بقره// 32) ؛ چون «اتقان و احکام» ناشی از «علم» است.
منابع
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «سببیت ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سببیت ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه سببیت ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.