رضخ
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
رضخ
رَضخ (رَضح) عطایی اندک از غنیمتجنگی.
مراد از رضخ، عطایی اندک از غنیمت جنگی است که به فرد یا افرادی که در جنگ شرکت کرده ولی سهمی از غنیمت ندارند، داده میشود. مراد از عطای اندک، کمتر بودن آن از سهم غنیمت بَران است؛ بدین معنا که رضخ بَر (مَرضوخ لَه) اگر سواره است سهمش کمتر از سهم سواره و اگر پیاده است کمتر از سهم پیاده باشد. 1 از این عنوان در باب جهاد سخن رفته است.
مستحقان رضخ: کسانی که به اذن امام علیه السّلام در جنگ شرکت کرده ولی سهمی از غنیمت ندارند، مستحق رضخاند. آنان عبارتند از زنان، بردگان و کفّار. 2
114
خنثای مشکل (---> خنثی) درحکم زن است. از بعضی نقل شده که وی نیمی از غنیمت و نیمی دیگر از رضخ سهم میبرد. 3
بنابر نظر گروهی، أعراب نیز از مستحقان رضخ به شمار میروند و آنان بادیه نشینانی هستند که اظهار اسلام کرده، لیکن با پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله یا امام علیه السّلام مصالحه نمودهاند که در قبال معاف بودن از مهاجرت، در صورت بروز جنگ، در جنگ شرکت کنند بدون آنکه سهمی از غنایم به ایشان اختصاص یابد (---> بادیه نشین) . اینان از غنایم سهم ندارند، لیکن مستحق رضخ میباشند. این قول به مشهور نیز نسبت داده شده است. 4
مقدار رضخ: رضخ پیش از تقسیم غنایم، جدا و به مستحقان داده میشود و اندازه معیّنی ندارد؛ بلکه به نظر امام علیه السّلام بستگی دارد. او میتواند همه مستحقان را یکسان از رضخ برخوردار سازد یا- روی مصالحی- به برخی بیشتر عطا کند. البته مستحب است مقدار رضخ بر حسب نقشی باشد که افراد در جنگ ایفا میکنند. 5
رضخ و خمس: در اینکه رضخ قبل از اخراج خمس غنیمت، از غنایم برداشته میشود یا بعد از آن، اختلاف است. 6
1. جواهر الکلام 21/ 198
2. 191- 194
3. 198
4. 217- 220
5. 198
6. 197.
اصطلاح‌نامه
یادداشت دامنه
غنیمت جنگی که به غیر مجاهدین (زن، عبد و اعراب بادیه نشین) میپردازند.
مترادفات
از واژه «رضخ» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- به لحاظ جنسیت:
- رضخ به خنثی، رضخ به زن
- به لحاظ دین:
- رضخ به اعراب، رضخ به کافر
- به لحاظ سوار بودن:
- رضخ به پیاده، رضخ به سواره
- به لحاظ محجور علیه:
- رضخ به عبد، رضخ به کودک
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه رضخ به زیرصفحه رضخ/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اصطلاحات فقهی : صفحه 247
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 2 : صفحه 403
- المباحث الفقهیة فی شرح الروضة البهیة جلد 8 : صفحه 95
- الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 22 : صفحه 257
- النضید فی شرح روضة الشهید جلد 8 : صفحه 109
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 21 : صفحه 91
- سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 31 : صفحه 142
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 4 : صفحه 113
- مهذب الاحکام جلد 15 : صفحه 160