رسانه
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
رسانه
رسانه ابزار اطلاع رسانی.
به هر وسیلهای که اخبار و اطلاعات
97
را به مردم میرساند رسانه گویند؛ خواه صوتی باشد، مانند رادیو یا صوتی- تصویری، همچون تلویزیون یا مکتوب از قبیل روزنامه و مجله و یا شبکهای، مثل اینترنت. از رسانه به رسانه جمعی، گروهی و همگانی نیز تعبیر میشود. عنوان رسانه از عناوین جدید است که از احکام مرتبط با آن در مسائل مستحدثه سخن گفتهاند.
احکام: احکام رسانه در دو بخش رسانههای صوتی یا صوتی- تصویری و رسانههای مکتوب بیان میشود.
1. رسانه صوتی یا صوتی- تصویری: اعتماد بر اعلام اوقات شرعی و نیز اذان پخش شده از رادیو و تلویزیون در صورتی که برای مکلّف اطمینان به دخول وقت حاصل شود، جایز و صحیح است. 1
به تصریح برخی، شنیدن اذان و اقامه از رادیو و تلویزیون، در صورت پخش زنده، از اذان و اقامه نماز کفایت میکند. 2 حکایت اذانی که به طور مستقیم از رسانه پخش میشود مستحب است. 3 به تصریح برخی، در صورت پخش غیر مستقیم استحباب ندارد. 4
گوش دادن به آیات سجده (---> آیات سجده) از رادیو و تلویزیون در صورت پخش مستقیم و زنده موجب وجوب سجده در آیات دارای سجده واجب و استحباب آن در آیات دارای سجده مستحب است. در وجوب یا استحباب سجده، در صورت پخش غیر مستقیم اختلاف است. 5
پاسخ دادن به سلامِ سلام کننده از طریق رادیو و تلویزیون واجب نیست. 6
در موارد ترتب حکم بر انشاء (---> انشاء) یا اخبار، مانند شهادت، اقرار، قذف، لعان، تهمت، فحش، حکم حاکم و رؤیت هلال، در صورت پخش زنده انشاء یا اخبار از رادیو و تلویزیون، با علم به استناد آن به گوینده- اعم از فرد و حاکم- آثار بر آن بار میشود. 7
رسانههای صوتی و صوتی- تصویری از آلات مشترک به شمار میروند و استفاده از آنها در منافع حلال، جایز و در منافع حرام، حرام میباشد (---> آلات مشترک) .
98
2. رسانه مکتوب (نوشتاری) : حق امتیاز انتشار روزنامه، مجله و نیز تکثیر نرم افزارها از حقوق معنوی به شمار میرود. آیا این حق از نظر شرع، معتبر و ثابت است و در نتیجه چاپ و تکثیر آنها بدون رضایت صاحبانشان جایز نخواهد بود، یا از نظر شرع ثابت نیست؟ مسئله اختلافی است (---> حق معنوی) .
اشتراک روزنامه و مانند آن که از آن به آبونمان تعبیر میشود (---> آبونمان) ، صحیح است. خرید و فروش و کمک به مطبوعات و نشریات گمراه کننده حرام است. خواندن آنها نیز جایز نیست، مگر برای آگاهی از محتوای فاسد آنها و ریشه کنی و پاسخ گویی به مطالب آنها با داشتن تمکّن از رفع مفاسد و شایستگی برای پاسخ گویی به آنها. 8
1. توضیح المسائل مراجع 1/ 439
2. تحریر الوسیلة 2/ 629
3. مهذب الأحکام 6/ 63
4. تحریر الوسیلة 2/ 629
5. 629؛ مستند العروة (الصلاة) 4/ 230- 231؛ توضیح المسائل مراجع 1/ 593 م 1096
6. تحریر الوسیلة 2/ 629
7. 630
8. توضیح المسائل مراجع.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 4 : صفحه 96
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- اینترنت ( فقه )، بلند گو، پست الکترونیکی، تئاتر، تلفن، تلگراف، دورنگار، دیش ماهواره، رایانه ( فقه )، رسانه صوتی- تصویری، رسانه مکتوب، سینما ( فقه )
وابسته
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 4 : صفحه 96