دیوان
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
دیوان
دیوان: دفتر رسمی مربوط به فهرست نامها، ارقام و مانند آنها.
عنوان دیوان در گذشته کاربردها و اطلاقات متعددی داشته است، از قبیل دیوان داوری و دیوان لشکری. در دیوان لشکری اسامی نظامیان و آمار و ارقام و مقرری مربوط به آنان ثبت میشد. دیوان داوری نیز که به تشکیلات قضاوت مربوط میشد، سه کاربرد داشت: یکی دفتر رسمی که شکایات رسیده به دادگاه و اطلاعات و اسناد مربوط به مدّعی و مدّعی علیه و نیز احکام صادر شده از سوی قاضی در آن ثبت میشد؛ دومی، گنجینه و خزانه که محلّ نگهداری و بایگانی اسناد و دفاتر و قرار گرفتن صندوقها بود؛ و سومی، صندوقها و کیسهها و بستههای حاوی اشیا و اسناد قیمتی.1 عنوان یاد شده در بابهای جهاد، قضاء و دیات به کار رفته است.
سزاوار است حاکم اسلامی برای ثبت اسامی نظامیان و قبایل و اصناف مختلف و حقوق و مقرری آنان، دفتری تهیه کند.2
مستحب است قاضی در آغاز شروع به کار، دیوان داوری را از قاضی پیشین تحویل بگیرد.3
ارتزاق صاحب دیوان )مسئول ثبت و ضبط اسامی کارمندان و نظامیان( از بیت المال)ر بیت المال( جایز است.4
نزد امامیه، اهل دیوان )نظامیان( در صورتی که از خویشاوندان قاتل نباشند عاقله یکدیگر)ر عاقله( محسوب نمیشود.5
1. مفتاح الکرامة 26 /20 و 45 ؛ جواهر الکلام 215 /21 ؛ مبسوط در ترمینولوژی حقوق 2 = 1995 - 1982 /3. جواهر الکلام 422 /43 . 5 = 54 .4 = 73 /40 .3 = 215 /21.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 692
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه دیوان به زیرصفحه دیوان/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.