دوران بین اقل و اکثر ارتباطی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
دوران بین اقل و اکثر ارتباطی : دوران تکلیف بین اکثر و اقلِّ مرتبط با اکثر
دوران بین اقل و اکثر ارتباطی، مقابل دوران بین اقل و اکثر استقلالی بوده و عبارت است از تردید در الزام به یکی از دو امری که در مجموعه‌ای از افعال یا اجزا و شرایط با هم اشتراک و ارتباط دارند، ولی یکی از آنها دارای افعال یا اجزا و شرایط بیشتری است و این ارتباط و وابستگی به گونه‌ای است که اگر به یک جزء خللی وارد شود مثل این است که مکلفٌ به (فعل مرکب) اصلاً انجام نشده است. بنابراین، اگر در واقع تکلیف به اکثر تعلق گرفته باشد، انجام دادن اقل، لغو و باطل بوده و مانند آن است که هیچ گونه امتثالی صورت نگرفته باشد.
شبهه دوران بین اقل و اکثر یا تحریمی است و یا وجوبی. شبهه تحریمی، مانند آن که کسی به اجمال بداند مجسمه سازی حرام است، ولی تردید داشته باشد که حرمت به ساخت کامل مجسمه تعلق گرفته یا ساخت ناقص آن ـ مثل نیم تنه _ را نیز شامل می‌شود؛ در این مثال، ساخت کامل مجسمه (اکثر) به طور قطع حرام است و ساخت ناقص (اقل) مشکوک می‌باشد. اقل و اکثر در این مثال ارتباطی است، زیرا نیم تنه جزئی از کل و مجموع است.
شبهه وجوبی، مانند این که مکلف نداند نماز با سوره بر او واجب است یا نماز بدون سوره.
درباره حکم اقل و اکثر ارتباطی در شبهه وجوبی سه دیدگاه وجود دارد:
1. عده‌ای در جزء اکثر، برائت عقلی و نقلی جاری کرده‌اند؛
2. برخی در جزء اکثر تنها برائت شرعی جاری کرده‌اند، نه عقلی، چون عقل در این گونه موارد به لزوم احتیاط حکم می‌کند؛
3. برخی از اصولیون متقدم و متأخر به احتیاط در به جا آوردن اکثر معتقدند و برائت را مطلقا (نه عقلی و نه شرعی) جاری نمی‌دانند.
در کتاب ' کفایة الاصول ' آمده است:
' و الحق ان العلم الاجمالی بثبوت التکلیف بینهما ایضا یوجب الاحتیاط عقلا باتیان الاکثر ' [۱] .
نکته:
حکم اقل و اکثر ارتباطی در شبهه تحریمی، درست عکس حکم آن در شبهه وجوبی است، زیرا در شبهه تحریمی به حرمت اکثر علم وجود دارد، ولی حرمت اقل مشکوک است؛ به خلاف شبهه وجوبی که در آن وجوب اقل معلوم ولی وجوب اکثر مشکوک است. [۲]
نیز ر.ک:اقل و اکثر ارتباطی.
پانوشت
منابع
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 423
- تحریرالمعالم : صفحه 192
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 3 : صفحه 426
- مبادی فقه و اصول : صفحه 174
- المحکم فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 349
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 123
- آراؤنا فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 156
- ایضاح الکفایة جلد 5 : صفحه (86-87)
- ایضاح الکفایة جلد 5 : صفحه 14
- سیری کامل در اصول فقه جلد 12 : صفحه 402
- سیری کامل در اصول فقه جلد 12 : صفحه 338
- سیری کامل در اصول فقه جلد 12 : صفحه 330
- فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 114
- شرح رسائل جلد 4 : صفحه 6
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه دوران بین اقل و اکثر ارتباطی به زیرصفحه دوران بین اقل و اکثر ارتباطی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آراؤنا فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 156
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 289
- اصطلاحات الاصول : صفحه (67-68)
- اصول الاستنباط : صفحه 257
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 3 : صفحه 426
- المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 563
- المحکم فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 349، 356، 357، 378، 380
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 356
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 123
- ایضاح الکفایة جلد 14 : صفحه (86-87)
- ایضاح الکفایة جلد 14,5 : صفحه (86-87)
- ایضاح الکفایة جلد 5 : صفحه 14(86-87)، (86-87)
- ایضاح الکفایة : صفحه 5(86-87)، 14
- بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 325، 326
- تحریرالمعالم : صفحه 192
- حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 317
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 423، 425، 434
- سیری کامل در اصول فقه جلد 12 : صفحه 330، 338، 402
- شرح رسائل جلد 4 : صفحه 6
- فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 114
- فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 150، 151، 152، 155، 159، 162، 163، 165، 180، 193، 200، 203
- کفایة الاصول : صفحه 413، 414، 415، 416
- مبادی فقه و اصول : صفحه 174
- منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 197، 214، 219، 236، 237
- نهایة الاصول : صفحه 48
- نهایة الافکار جلد 3 : صفحه 396، 398، 401، 408