خلاف اَولی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
خلاف اَولی : ترک عمل راجح و انجام عمل مرجوح
خلاف اولی، به معنای انجام فعل مرجوح و ترک عمل راجح در جایی است که هر دو فعل دارای رجحان بوده و انجام هر دو در توان مکلف می‌باشد.
توضیح:
طبق نظر مشهور اصولی‌ها، احکام تکلیفی به پنج دسته تقسیم می‌شود:
وجوب؛ ندب؛ حرمت؛ کراهت؛ اباحه.
اما گروهی به این تقسیم اشکال هایی گرفته‌اند، از جمله این که:
1. در چنین تقسیمی کراهت به معنای حکمی است که در انجام آن هیچ رجحانی نیست بلکه ترک آن رجحان دارد، هر چند مانعی برای انجام فعل نیز وجود ندارد.
2. این تقسیم، عبادت‌های مکروه را در بر نمی‌گیرد، زیرا به جا آوردن آنها رجحان دارد و به همین دلیل برخی گفته‌اند کراهت در عبادت به معنای نقصان ثواب است نه کراهت اصطلاحی.
در پاسخ، گفته شده است: احکام تکلیفی بر شش قسم است و ششمین آن ' خلاف اولی ' می‌باشد که شامل عبادت‌های مکروه نیز می‌شود، زیرا انجام عبادت مکروه ـ مانند نماز خواندن در حمام ـ رجحان دارد، هر چند رجحان آن نسبت به انجام عبادت در محلی دیگر که مکروه نباشد ـ مانند مسجد یا منزل ـ کمتر است.
منابع
- تمهید القواعد : صفحه (34-35)
- فرهنگ نامه اصول فقه