خشوع ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
هرچند سه واژه خضوع، خشوع و تواضع، در مقابل تکبّر به معنای فروتنی به کار میروند؛ لیکن بین آنها تفاوتهای ظریفی وجود دارد. برخی، در مقام فرق بین خضوع و خشوع، اوّلی را به اعضای بدن و دومی را به قلب اختصاص دادهاند. 1 برخی، خشوع را اعم از خضوع دانسته و گفتهاند: قلمرو خضوع بدن است؛ لیکن خشوع، علاوه بر بدن، صدا) پایین آوردن صدا (و نگاه) به پایین نگریستن (را در بر میگیرد. 2 برخی دیگر گفتهاند: خشوع بیشتر در پایین آوردن صدا و خضوع در به زیر افکندن سر به کار میرود. 3
________________________________________
466
در تفاوت آن دو با تواضع گفتهاند: کاربرد تواضع به اعتبار خُلقیات و افعال ظاهر و باطن است و یا تواضع، تن دادن به منزلتی فروتر از منزلت استحقاقی است. 4 از احکام آن در بابهای صلات، حج و تجارت سخن گفتهاند.
خضوع و خشوع در موارد زیر مستحب است: هنگام ورود به مسجد، 5 حرم مکّه) ر حرم (، مکّه، مسجدالحرام، 6 کعبه، 7 مشاهد مشرفه معصومان علیهم السّلام و هنگام زیارت ایشان؛ 8 وقت ورود نمازگزار به مصلای خود؛ در نماز، بویژه در حال قیام که با حالت خضوع به محل سجدهاش نگاه کند، 9 هنگام تلاوت قرآن و گفتن ذکر و خواندن دعا؛ 10 هنگام بیرون رفتن به صحرا برای نماز استسقا11) ر نماز باران (و در طواف. 12
انجام دادن هر عمل منافی با خضوع و خشوع در نماز مکروه است. 13
1. المیزان 2 152 /1. مجمع البحرین/ واژه 'خشع'؛ دعائم الاسلام 3 136 /1. شرح اصول الکافی) مازندرانی (4 237 /8. فروق اللغویة/ 217 - 215؛ شرح اصول الکافی) مازندرانی (5 207 - 206 /11. جواهر الکلام 121 /14؛ بحار الانوار 6 340 /83. مستند الشیعة 61 /12؛ الدروسالشرعیة 7 392/1. جامع عباسی/8 131. جواهر الکلام 101 /20؛ الحدائق الناضرة 421 /17؛ تذکرة الفقهاء 9 449 /8. کشف الغطاء 242 /3؛ الألفیة و النفلیة/ 110؛ تحریر الاحکام 261 /1؛ الحدائق الناضرة 10 88 /8. کشفالغطاء 11 519 /3. جامع عباسی/ 12 75. الدروس الشرعیة 13 402 /1. توضیح المسائل مراجع 631 /1 م 1157.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 465
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «خشوع ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- خشوع مُشَیِّع
- به لحاظ عبادات:
- خشوع در قیام نماز، خشوع هنگام تلاوت قرآن، خشوع هنگام ورود به حرم معصوم ( ع )، خشوع هنگام ورود به مسجد
وابسته
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 465