حیّعلات
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
حیعلات
حَیْعَلات: 'حَیَّ عَلی الصَّلاة' تا 'حَیَّ علی خَیرِ العَمَل'.
حیعلات، جمع حیعله، اسم ترکیبی از دو کمله 'حَیَّ' و 'عَلی' برای فصول سهگانه اذان و اقامه: 'حَیَّ عَلی الصَّلاة'، 'حَیَّ عَلی الفَلاح' و 'حَیَّ عَلی خَیرالعَمَل' است. 1 از آن در باب طهارت و صلات سخن گفتهاند.
حیعلات از فصول اذان و اقامه است که دو بار گفته میشود. 2 حکایت اذان و نیز بنابر نظر برخی، اقامه مستحب است؛ لیکن بعضی گفتهاند: در حکایت، اولی تبدیل حیعلات به 'لاحَوْلَ وَ لاقُوَّةَ إلّا باللَّه') حولقه (است. 3 برخی، اولویّت را نپذیرفته و قائل به تخییر بین حکایت حیعلات و تبدیل آن به حولقه شدهاند. 4
در استحباب حکایت اذان در نماز اختلاف است، لیکن اگر بخواهد حکایت کند باید حیعلات را به حولقه تبدیل نماید و در صورت عدم تبدیل، به دلیل کلام آدمی بودن حیعلات، نماز باطل میشود. 5
بنابر قول برخی، حکایت اذان در حال تخلّی) ر تخلّی (نیز مستحب است. بعضی گفتهاند: حیعلات را - به دلیل آنکه کلام آدمی به شمار میرود و سخن گفتن در حال تخلّی مکروه است - تبدیل به حولقه میکند. 6
1. مجمع البحرین/ واژه 'حیی' × 2. الروضة البهیة 3 572 /1. العروة الوثقی 421 /2؛ جواهر الکلام 4 122 - 121 /9. مستمسک العروة 578 - 577 /5؛ مهذّب الاحکام 5 64 /6. مفتاح الکرامة 96 - 95 /1. 6 512 /3. حَیْعَلَتَین: 'حَیَّ عَلَیَ الصَّلاة' و 'حَیَّ عَلَیَ الفَلاح'.
عنوان یاد شده در باب صلات به کار رفته است.
حیعلتین از فصول اذان) ر اذان (و اقامه) ر اقامه (است. گفتن آن بین اذان و اقامه - که بنابر تفسیر بعض عامّه) ر مخالف (مصداق تثویب) ر تثویب (میباشد - به قصد مشروعیت حرام است. 1
برخی علمای عامّه برگرداندن صورت به سمت راست هنگام گفتن 'حیّ عَلی الصَلاة' و به سمت چپ هنگام گفتن 'حیّ عَلی الفَلاح'2 و برخی دیگر، برگرداندن صورت به سمت پشت هنگام گفتن حیعلتین را مستحب دانستهاند؛ لیکن فقهای امامی حکم به کراهت آن کردهاند. 3
) ر حیعلات (
1. جواهر الکلام 116 - 112 /9؛ جامع المقاصد 189 /2؛ الحدائق الناضرة 2 421 - 418 /7. مفتاح الکرامة 3 522 /3. روض الجنان 650 /2؛ مفتاح الکرامة 522 /3.
منابع
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «حیّعلات» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
منابع
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 1 : صفحه 572
- المباحث الفقهیة فی شرح الروضة البهیة جلد 2 : صفحه 306، 307
- المبسوط فی فقه الامامیة جلد 1 : صفحه 99
- جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 2 : صفحه 181
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 9 : صفحه 81
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 402، 403
- کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 1 : صفحه 213
- مجمع الفائدة و البرهان جلد 2 : صفحه 170، 180
- مستمسک العروة الوثقی جلد 5 : صفحه 542
- مهذب الاحکام جلد 6 : صفحه 20