حکم غیابی ( فقه )

توضیح مفهومی

حکم غیابی: حکم صادر شده علیه طرف غایب.

به رأیی که حاکم شرع در غیاب مدّعی علیه، علیه او صادر می‏کند حکم غیابی گویند و از آن در باب قضاء سخن گفته‏اند.

________________________________________

358

حکم غیابی در دو صورت به شرح زیر متصور است:

1. مدّعی با حضور نزد حاکم طرح دعوا می‏کند. در پی آن، حاکم مدّعی علیه را به دادگاه فرا می‏خواند. وی یا مطلقا از حضور در دادگاه خودداری می‏کند و یا از حضور نزد این قاضی خاص امتناع می‌ورزد و با طرح دعوا نزد قاضی‌ای دیگر موافق است. در فرض نخست، قاضی از مدّعی حضور شهود را مطالبه می‏کند، که پس از شهادت گواهان و اثبات دعوا نزد قاضی، وی اقدام به صدور حکم غیابی علیه طرف دیگر دعوا می‏کند و این حکم در حق او نافذ است. در فرض دوم، آیا به خواست مدّعی علیه ترتیب اثر داده می‏شود یا نه، بلکه بر او واجب است نزد قاضی تعیین شده از سوی مدّعی حضور یابد؟ مسئله اختلافی است. برخی گفته‏اند: در این صورت به قرعه رجوع می‏شود.

2. هرکدام از متخاصمین در شهری به قاضی‌ای مراجعه می‏کند و هریک از دو قاضی علیه طرف غایب حکم صادر می‏کند. در نتیجه حکم نسبت به هر دو غیابی خواهد بود. در این صورت کدام یک از دو حکم نافذ است؟ اگر حکمی که ابتدا صادر شده مشخص باشد، به آن عمل می‏شود، و اگر معلوم نباشد، به قرعه رجوع می‏گردد، و با علم به صدور هر دو حکم در یک زمان، در صورتی که یکی از آن دو اعلم) ر اعلم (از دیگری باشد، رأی اعلم مقدم می‏شود و در صورت تساوی هر دو در علم، بنابر قول برخی، مقتضای قاعده، سقوط هر دو، و مراجعه به قاضی سوم مرضیّ الطرفین است. برخی در این صورت نیز رجوع به قرعه را لازم دانسته‏اند. 1 البته در موارد حکم غیابی، طرف غایب، پس از آگاهی از آن می‏تواند به حکم اعتراض کند. 2

) ر دعوا () ر قضاوت (

1. کتاب القضاء) گلپایگانی (120 - 117 /1؛ الدرّ النضید 2 380 - 379 /2. تحریر المجلّة 2 قسم 191 /2.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 357

اصطلاح‌نامه

اعم

حُکم ( حاکم )

منابع

• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 357