حدیث حجب

توضیح مفهومی

حدیث حجب : حدیث مورد استناد در اثبات برائت شرعی؛ ما حَجَب اللهُ علمَه عن العباد فهو موضوع عنهم

حدیث حجب، از احادیثی است که برای اثبات برائت شرعی به آن استدلال شده است. در این حدیث امام صادق (ع) می‌فرماید: ' ما حجب الله علمه عن العباد فهو موضوع عنهم؛ آن چه که خداوند، علم به آن را از بندگان پنهان داشته، از آنها برداشته است و در برابر آن مسئول نیستند ' .

توضیح:

حکم الزامی (وجوب یا حرمت) مجهول و مشکوک از مواردی است که خداوند، آگاهی یافتن از آن را بر بندگان پنهان داشته است؛ بنابراین تکلیف ناشی از آن نیز از ذمه بندگان برداشته شده و در نتیجه، مسئولیت و مؤاخذه‌ای در کار نیست و این همان معنای برائت است.

برخی همانند مرحوم ' امام خمینی ' در مقام استدلال به حدیث حجب، گفته‌اند:

1. مراد از ' ما ' ی موصوله، حکم است؛

2. ' حجب '، در جایی است که حکم بیان شده ولی به دلایلی ـ خارج از اراده مکلف ـ به وی نرسیده است؛

3. مراد از ' حجب از عباد ' حجب و منع از همه مکلفان نیست، بلکه حجب از بعضی از آنان مراد است؛

4. مراد از ' حجب '، سکوت و عدم بیان نیست.

برخی هم چون مرحوم ' شیخ انصاری ' و ' آخوند خراسانی ' بر حدیث حجب دو اشکال وارد نموده‌اند:

1. از آن جا که در حدیث، حجب، به خداوند نسبت داده شده است، ' ما حجب الله ' در ' ما سکت الله ' ظهور پیدا می‌کند؛ یعنی احکامی را که خداوند در واقع برای بندگان بیان ننموده و حکم آنها را مسکوت گذاشته، از آنها برداشته شده است، نه احکامی که بیان کرده، اما به آنها نرسیده است؛ پس از مورد برائت خارج می‌شود؛

2. کلمه ' عباد ' ظهور دارد در این که حکم برای هیچ یک از بندگان بیان نشده است، در حالی که محل بحث جایی است که حکمی برای بندگان بیان شده و بعضی عالم و برخی جاهل به آن می‌باشند.

منابع

1. ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه (460-461)
2. سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه (249-258)
3. منهاج الاصول جلد 4 : صفحه 69
4. فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 326
5. انوار الاصول جلد 3 : صفحه 46
6. انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 2 : صفحه 70
7. تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 172
8. تحریرالمعالم : صفحه 189
9. کفایة الاصول : صفحه 388
10. منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 5 : صفحه 236
11. بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 63
12. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

اعم

اخبار برائت

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حدیث حجب به زیرصفحه حدیث حجب/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 181
• اصطلاحات الاصول : صفحه 48
• المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 369، 370
• المحکم فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 43
• انوار الاصول جلد 3 : صفحه 46، 50
• انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 2 : صفحه 70
• ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه (460-461)
• بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 63، 64
• تحریرالمعالم : صفحه 189
• تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 141
• تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 172، 173
• حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 231
• سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه (249-258)
• فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 326
• کفایة الاصول : صفحه 388
• مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 271
• منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 420، 421
• منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 5 : صفحه 236
• منهاج الاصول جلد 4 : صفحه 69
• نهایة الافکار جلد 3 : صفحه 226
• وسائل الشیعه جلد 18 : صفحه 119