جهاد با نفس ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
جهاد اکبر
جهاد اکبر: مبارزه با نفس امّاره.
جهاد اکبر، مقابل جهاد اصغر) جهاد با دشمن بیرونی (عبارت است از ستیز و مخالفت با نفس و خواهشهای آن - که انسان را وادار به مخالفت با خداوند متعال و سرپیچی از دستورهای او میکند - به ترک شهوتهای شیطانی و گردن نهادن به دستورهای خداوند متعال و پیراستن نفس از صفات ناشایست و آراستن آن به صفات نیکو
عنوان یاد شده برگرفته از روایتی از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله است که به گروهی از اصحاب که از نبرد با دشمن باز میگشتند، فرمود: مرحبا به قومی که جهاد اصغر را به انجام رساندهاند، و جهاد اکبر بر ایشان باقی است. گفتند:ای پیامبر خدا، جهاد اکبر چیست؟ فرمود جهاد با نفس. 1 از این عنوان به مناسبت در باب جهاد سخن گفتهاند.
پیروی از نفس امّاره به ترک واجبات و ارتکاب محرّمات، حرام و مخالفت با آن به انجام دادن واجبات و اجتناب از محرّمات، واجب است. 2
) ر تزکیه (
1. وسائل الشیعة 2 161 /15. کلمة التقوی 331 - 330 /2. تَزکیه: پالودن نفس از گناهان و خویهای ناپسند1/ خود ستایی2/ شهادت بر عدالت گواهان3/ پرداخت زکات4) رزکات (.
تزکیه یا به فعل تحقّق میپذیرد یا به قول. اوّل، مانند تزکیه نفس از آنچه مبغوض خدای متعال است و نیز تزکیه مال به پرداخت زکات. دوم یا نسبت به دیگری است - که در اصطلاح از آن به تعدیل نیز تعبیر میشود - و آن عبارت است از شهادت بر عدالت بیّنه) ر بیّنه (و یا نسبت به خود است که همان خود ستایی خویش میباشد.
از تزکیه به معنای اوّل و دوم در باب جهاد و امر به معروف و نهی از منکر سخن رفته است.
تزکیه نفس به معنای نخست که از آن به جهاد اکبر تعبیر میشود از اهمّ واجبات؛ 5 بلکه هدف غایی از انزال کتب آسمانی، بویژه قرآن کریم و ارسال پیامبران، بخصوص خاتم انبیا، حضرت محمد صلّی اللَّه علیه و آله است6 و دعوت به آن از برجستهترین مصادیق دعوت انبیا
________________________________________
459
و جانشینان ایشان به شمار میرود. 7 در قرآن کریم ثمره تزکیه، رستگاری و فلاح بیان شده است. 8
تزکیه به معنای دوم بدون غرض عقلایی امری مذموم و در قرآن از آن نهی شده است؛ 9 لیکن با غرض عقلایی همچون بیان فضائل و کمالات خویش به منظور معرفی و شناساندن خود به مردم تا از وجود او انتفاع برند، امری لازم است؛ چنانکه سیره انبیا و اولیا چنین بوده است. خداوند سفیران خود را برای تزکیه نفوس خلق و هدایت آنان فرستاده است. بهرهمندی مردم از ایشان منوط به شناختن آنان، و شناختن آنان متوقّف بر معرفی ایشان از سوی خود آنان است. 10
منابع
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «جهاد با نفس ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه جهاد با نفس ( فقه ) به زیرصفحه جهاد با نفس ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.